Berlijnse componiste van elektronische muziek Maya Shenfeld in vrije val

Het eerste wat opvalt aan het debuutalbum In Free Fall van de Berlijnse componiste Maya Shenfeld is het barokke karakter van de muziek.

Dat begint al meteen in de schallende ouverture Cataphora met live trompet van Kelly O’Donohue en zet zich voort in de daarop volgende sonate Body, Electric waarin Bachiaanse klankwolken of ‘Bachianas’ oplichten door aerosolen van glinsterende, elektronische serpentine.

Maya Shenfeld is overigens niet de eerste elektronische muziekcomponiste die bewust of onbewust aan Bach refereert. Elektronische muziekpioniers als de Britse Delia Derbyshire (1937-2001) en de Amerikaanse Wendy Carlos (1939) gingen haar voor. Zo nam Delia Derbyshire in 1971 een elektronische adaptatie op van Bach’s Air, toen zij werkzaam was voor de The BBC Radiophonic Workshop. En het debuut-album Switched-On Bach uit 1968 van Wendy Carlos, een van de iconen van de elektronische muziek, bevat werken van Johann Sebastian Bach uitgevoerd op een Moog synthesizer. Switched-On Bach droeg in belangrijke mate bij aan de introductie van synthesizers in de populaire muziek – de apparaten vonden tot dan voornamelijk toepassing in experimentele muziek.

Maya Shenfeld past wel in dit rijtje pioniers, waar overigens ook Daphne Oram (1925-2003) bij hoort, mede-oprichtster van de hier genoemde en voor velen tot op vandaag inspirerende BBC Radiophonic Workshop.

Door haar grote vakmanschap in het creëren van geluidssculpturen en progressieve opvattingen over compositie wordt Maya Shenfeld momenteel gezien als een van de meest krachtdadige stemmen in de Berlijnse New Music-scene. Zij laat in haar werk de grenzen vervagen tussen elektronische synthese en organisch geluid en haalt haar inspiratie uit de klassieke (orkest)traditie, de muzikale experimenten van de underground en zelfs gitaarspelen in punkbands. Zij combineert vindingrijke, technische vaardigheden met een authentieke, intelligent vormgegeven, tastbare uitdrukking van wat haar als kunstenaar en mens bezighoudt en beweegt.

Op In Free Fall, zo genoemd naar het essay van Hito Steyerl, onderzoekt zij als componiste de fricties die ontstaan tussen volmaakt geordende compositorische architectuur en het pure plezier van klankonderzoek naar ruis, schurende structuren en feedback. Zij legt in de muziek haar eigen gevoelens van ‘vrije val’ vast, en doet dat in relatie met het nu en met de ontwikkeling die zij als componiste doormaakte.

Maya Shenfeld door © Tobias Zielony

Maya Shenfeld richtte zich aanvankelijk op klassiek gitaar, voordat zij naar Berlijn verhuisde om compositie te studeren. Dit leidde tot een enorme en grenzen verleggende verbreding van haar horizon en muzikale toepassingsmogelijkheden. Zij stortte zich vol overgave in de punk- en experimentele muziekscènes van de grootstad en pendelde aldus letterlijk en figuurlijk heen en weer tussen ogenschijnlijk tegengestelde muzikale werelden, van het chique Konzerthaus Berlin tot door vrije geesten bepaalde indie-oorden. Met In Free Fall brengt Maya Shenfeld die twee samen, haar klassieke opleiding met haar compromisloze geest, wat resulteert in meerlagig gekleurde constellaties van geluid, die voeren tot muziek die krachtig en intiem tegelijkertijd is.

Het werk van Maya Shenfeld kenmerkt zich door de sterke fysieke opbouw en contouren van het geluid. Het openingsnummer Cataphora (‘Descent’), geschreven tijdens een residentie met Caterina Barbieri, laat de grenzen tussen organische en digitale instrumenten vervagen. Een tapeloop en de dreun van een (elektronische) sinusgolf zijn hier direct verbonden met de live trompet van Kelly O’Donohue. Body, Electric is geschreven na een meditatieretraite tijdens de eerste lockdown van 2020 en zet de lichamelijke gewaarwordingen die bij innerlijke bespiegelingen (kunnen) optreden over in een klassiek-barokke sonatevorm. De knarsende vervormingen in Voyager verwijzen dan weer naar de punkbands waarmee Shenfeld werkte. Voor Mountain Larkspur, uit een samenwerking met James Ginzburg (Emptyset), gebruikte de componiste de ijle koorzang van een eerdere opdracht voor het Bethanien Youth Choir, onder leiding van Ann-Kristin Mayar opgenomen tijdens repetities voor het stuk in een verlaten zwembad uit 1902 in Berlijn, en rekte dat vervolgens door geluidsmanipulatie op tot een stuk met een ambient sfeer. Sadder Than Water uit dezelfde periode biedt een meer bespiegelend contrapunt, eigenlijk een klaaglied, dat uiteindelijk leidt naar het slotnummer Anaphora (‘Ascent’) van het album.

Dat laatste nummer echoot met zijn trompet en verfijnde melodielijnen de opener Cataphora, de cirkel lijkt rond, maar dan sterft de muziek langzaam weg. En daarmee verdwijnt, desintegreert de horizon, de oriëntatie op tijd en ruimte, en is wat overblijft… een vrije val.

Maya Shenfeld – In Free Fall
Thrill Jockey | Konkurrent
Openingsfoto: Maya Shenfeld door © Tobias Zielony