Wat hebben gitarist Gary Lucas, de strijkers van Kronos en de elektronische muziekproducent Domenique Dumont met elkaar gemeen? Allen maakten moderne en eigentijdse soundtracks bij klassieke stomme films. In dit rijtje hoort ook de Nederlandse luitist Jozef Van Wissem thuis.
Zijn nieuwste score, Nosferatu, The Call Of The Deathbird, heeft als vertrekpunt de klassieke, honderd jaar oude horrorfilm Nosferatu, eine Symphonie des Grauens van de Duitse regisseur van expressionistische films Friedrich Wilhelm Murnau (1888-1931).
Eerst de feiten. Jozef Van Wissem werd in 2019 door Cinémathèque Français in Parijs gevraagd de soundtrack te maken bij de gerestaureerde oorspronkelijke versie van Nosferatu, eine Symphonie des Grauens. In de film terroriseert de vampier Count Orlok een samenleving door grote aantallen ratten een stad binnen te brengen, waardoor mensen besmet raken met de dodelijke pestbacterie die de dieren bij zich dragen. Om de plaag van de Zwarte Dood te ontlopen, moeten ze in quarantaine en dat leidt tot heftige en hysterische taferelen. Van Wissem zag in het verhaal gelijkenissen met de corona-pandemie nu. In de film waren vogels de boodschappers die ziekte en dood aankondigden, de rol die vleermuizen kregen toebedeeld tijdens corona.
Terwijl hij bezig was met de score, stuitte de luitist op plaatopnamen met geluiden van uitgestorven vogels die ooit leefden in de straten van havenstad Rotterdam. Hij manipuleerde de vogelgeluiden elektronisch en verwerkte ze op verschillende plekken in de score. Dat leidde tot de titel: The Call Of The Deathbird.
Zowel het uitgangspunt, een score voor de film Nosferatu, eine Symphonie des Grauens, als de subtitel, The Call Of The Deathbird, hinten naar een album waarop de dood de meester van de gebruikte tonaliteit is. Ik beluister The Call Of The Deathbird echter anders. Dat begint al met de opener Act 1. Het luitspel van Van Wissem valt hier op door een strikt toegepaste, open structuur. De klank van de snaren is breekbaar en tegelijkertijd van een zware en diepe intensiteit. Vergelijk het met het vroegere werk van de rockgroep Swans, maar dan gebracht met alleen luit. Op andere momenten is de benadering meer klassiek, terwijl in het afsluitende, bijna achttien minuten durende Act 5 drones spinnen als derwisjen in een opzwepend tranceritueel. En dan de vogels, de uitgestorvenen. Jozef Van Wissem brengt ze in zijn muziek weer tot leven en doet zo recht aan deze wonderlijke, tot de verbeelding sprekende wezens die, zo laat de evolutie zien, altijd in staat waren zich aan te passen, te overleven. Vanuit dat standpunt bekeken klinkt The Call Of The Deathbird niet als de dood maar als het leven, in al zijn prachtige gelaagdheid.
Jozef Van Wissem – Nosferatu, The Call Of The Deathbird
Incunabullum | Konkurrent