Die große Stille (Engels: Into Great Silence) is een film uit 2005 van de Duitse regisseur Philip Gröning. In de bijna drie uur durende film toont hij het dag- en leefritme van de monniken in het kartuizerklooster Grande Chartreuse in de Franse Alpen. Gesproken wordt er nauwelijks. De enige muziek bestaat uit de gezongen getijdengebeden.
Zoals in Die große Stille elk geluid ontstaat uit de grote stilte in het klooster, zo worden uit de piano de melodieën geboren op ‘Ourselves, As We Are’, het nieuwe album van de Duitse pianist Carlos Cipa.
Veel jonge pianisten van nu, en Carlos Cipa uit München is een van hen, zijn opgegroeid met interesse en talent voor de piano en klassieke muziek, maar ook met pop, rock, jazz en improvisatie, synthesizers en elektronische instrumenten. Het uitgangspunt van hun muzikale avonturen is, naast nieuwsgierigheid, de eigen intuïtie vertaald in een persoonlijke ontdekkingsreis.
Op zijn vorige album ‘Correlations (on 11 Pianos)’ uit 2020 bespeelde Carlos Cipa elf verschillende piano’s. Hij selecteerde zes vleugels, drie staanders, een tafelpiano en een Fender Rhodes. Hij koos elk instrument om zijn eigen karakter. Zo noemde hij een 1975 C-Model Steinway “misschien wel het meest perfecte instrument waar ik ooit op heb gespeeld”, terwijl hij een Yamaha Upright uit 1981 prees om de “satijnzachte” kwaliteit. Van een Pleyel-vleugel uit 1834 wilde hij toen hij de toetsen beroerde “het broze geluid onmiddellijk opnemen”. Een Broadwood-vleugel uit 1875 werd weer gekozen voor de “historisch houten klank”. Cipa bespeelde op het album verder een versleten Zierold-vleugel uit het begin van de twintigste eeuw, een Ritter uit de Tweede Wereldoorlog en zelfs een oud en kapot instrument dat hij vond met spinnenwebben in het binnenwerk.
Carlos Cipa verzamelde de piano’s die hij voor ‘Correlations (on 11 Pianos)’ wilde gebruiken, en begon met spelen. Althans, zo klinkt het. Hij speelt, mijmert, improviseert en zoekt naar noten, steeds nieuwsgierig naar wat de piano hem brengen zal, welke ingevingen er opborrelen.
De aanpak voor ‘Ourselves, As We Are’ komt voort uit eenzelfde soort nieuwsgierigheid, nu naar het uitgebreide scala van mogelijkheden die één piano de bespeler heeft te bieden.
Het uitgangspunt is eenvoudig: één kamer, één piano, één pianist. En dan: De tijd nemen, niet nadenken, gewoon improviseren, in beginsel slechts van, voor en met zichzelf. Maar wat misschien eenvoudig lijkt, blijkt toch ingewikkelder in elkaar te steken.
In de jaren die achter ons liggen, tijdens de pandemie, werden veel mensen op zichzelf teruggeworpen. Dat leidde soms tot een andere kijk op de eigen persoon, de relatie met anderen, de wereld, en misschien zelfs wel tot confrontaties. Het is precies dit gegeven, dit proces van aanvaarding van de eigen innerlijke persoonlijkheid dat Carlos Cipa inspireerde tot ‘Ourselves, As We Are’. Hij creëerde in enkele weken tijd negen korte piano-miniatuurtjes, als een “bewuste introspectie”.
Daarnaast gebruikte Cipa nog een andere, het eindresultaat bepalende benadering. Hij wilde zo rustig (lees ook: zacht) mogelijk spelen. Zo ontstond, uit stilte, een intrigerende pianoklankwereld. Daarin zijn beduidend minder percussieve elementen en aanzienlijk meer snaargeluiden te horen, waarbij sommige van de laatste nauwelijks hoorbaar zouden zijn geweest zonder de gebruikte opnametechnologie of versterking.
In het universum dat Carlos Cipa met zijn beschouwende en intieme solopianoklanken geboren laat worden, gaat hij de stille, nauwelijks hoorbare elementen niet uit de weg, zoekt ze zelfs op, de achtergrondruis, de geluiden die de piano maakt, het tikken van de hamers op de snaren. Niet alleen de musicus, ook het instrument mag op ‘Ourselves, AsWe Are’ helemaal zichzelf zijn.
Is stilte, het tonen van kwetsbaarheid radicaal? In deze tijd van gemakzucht waarmee het etiket ‘neoklassieke piano’ op ongeïnspireerde remakes en stemmige streaminglijsten wordt geplakt, is het misschien wel het meest radicale wat een pianist als Carlos Cipa kan doen: zijn ware zelf zijn en onthullen. En daarbij nodigt hij de luisteraar uit, ik heb het al eerder gezegd, om naast hem op de pianokruk plaats te nemen, en met hem mee te gaan, in dit zeer persoonlijke piano-avontuur.
In een interview dat ik begin 2021 had met Carlos Cipa, zei hij: “Je bent altijd onderweg om je eigen stem te vinden en je eigen aanpak voor het maken van ultieme kunst, het maken van muziek. En het lijkt erop dat dat een nooit eindigend, een eindeloos leerproces is.” Een radicaal proces ook. En soms is daarvoor eerst een grote stilte nodig. Maar dan kan er ook iets moois worden geboren.
Carlos Cipa – Ourselves, As We Are
(Warner Classics)
Concertdata Carlos Cipa
19.03.23 Utrecht (nl) – TivoliVredenburg
02.04.23 Oss (nl) – De Groene Engel
02.05.23 Bruxelles (be) – Le Botanique