Guesch Patti
LES EXTRÈMES SE TOUCHENT
door C. Cornell Evers 17 december 1988
Ze is danseres, kledingontwerpster, choreografe, regisseuse en zangeres. Ze is rauw, een loeder, een schreeuwlelijk en op een vreemde manier sexy. Het Franse fenomeen Guesch Patti voelt zich vooral aangetrokken tot de extreme kanten van het leven. Zij bloeit pas op als zij kan uitdagen.
Ruim een jaar geleden was ze er opeens. Meer nog dan door haar debuutsingle Etienne werd de aandacht op Guesch Patti gericht door de videoclip die deze eerstgeborene begeleidde. De strekking van Etienne was duidelijk seksueel en Guesch wond daar geen doekjes om. In een volgens haarzelf als een hommage aan onder anderen theatermaker Lindsay Kemp (leermeester van Bowie) opgezette enscenering inviteert een impotente voyeur een callgirl om hem terwille te zijn. Deze neemt echter zelf het heft in handen. Zij is het die uiteindelijk bepaalt wat er wel en wat er niet gebeurt. Met Etienne presenteerde Patti zich niet alleen als chanteuse maar ook als een begaafd en uitermate expressief danseres.
Het duidelijk seksuele karakter van het filmpje – zo laat de man zijn wandelstok onder haar rok verdwijnen – en het nauwelijks iets verhullende doorzichtige danspakje van de hoofdrolspeelster stuitten echter bij diverse zendgemachtigden op weerstand. De video zou ‘pornografisch’ zijn. Het gevolg was dat kijkers in diverse landen gekuiste versies van Etienne op de buis te zien kregen en dat de clip in Monaco werd verboden.
Door al die commotie kreeg Guesch Patti veel publiciteit. Zelf ontkent ze echter dat dat de achterliggende bedoeling van Etienne was. ‘Natuurlijk wilde ik me met Etienne in de kijker spelen. Het was de eerste single en het moest een hit worden, absoluut. Met Etienne wilde ik me meteen in het middelpunt van de belangstelling plaatsen. Ik zou dan later wel uitleggen wie of wat ik nu eigenlijk ben. Ik heb die video echter zeker niet gemaakt om mensen te choqueren. Natuurlijk, de tekst van de song was provocatief. Maar dat is niet hetzelfde als vulgair. En er zat een hoop humor in. Maar hoe je het ook wendt of keert, Etienne ging over neuken en daar hoorden beelden bij.’
Guesch Patti zou volgens sommigen een echt loeder zijn, geen katje om zonder handschoenen aan te pakken. Echter vanaf het moment dat ze enthousiast de Parijse brasserie binnenkomt waar ik op haar zit te wachten, schettert ze me de oren van het hoofd en barst ze regelmatig uit in luid schatergelach, terwijl ze haar betoog onderstreept met heftige bewegingen van zowel handen als voeten. Haar hele lichaam om precies te zijn.
KLOPPARTIJ
Haar eerste liefde was de dans. Als klein meisje al maakte zij haar entree in de Parijse Opera, als petit rat. Toen ze later prima ballerina werd in de Scala van Milaan leek haar kostje gekocht. Echter Guesch zocht naar nieuwe uitdagingen, zeker nadat ze toen in Milaan een zekere reputatie had opgebouwd na enkele kloppartijen met haar collega-dansers. Ze kreeg een klein rolletje bij Robert Hosseins Parijse versie van Les Misérables, een theatershow gemaakt naar het gelijknamige boek van Victor Hugo. Toen op een gegeven moment de hoofdrolspeelster door ziekte uitviel nam Patti haar plaats in. Het werd een succes. Guesch triomfeerde als de boze moeder van de kleine Cosette. Daar had het bij kunnen blijven. Door de combinatie van hard werken en weinig rust werd Guesch evenwel ziek en moest weken het bed houden. Toen ze weer bij kwam was haar stem volledig gebroken, meer krakend, rauwer. ‘En wat kan een arm meisje in zo’n geval anders doen dan maar in een rock & roll-band te gaan zingen, hè?’ lacht ze.
Patti was al jaren een enorme Mick Jagger-freak en startte samen met twee andere meisjes de groep Da Capo. Een van die twee was Lydie Callier met wie Guesch later de video voor Etienne zou realiseren. Er werd een single opgenomen: Somnifères. De begeleidende video toonde al duidelijk aan welke richting Guesch later in zou slaan. Somnifères flopte, Da Capo eveneens en Guesch Patti besloot solo te gaan. Samen
Guesch Patti begon haar loopbaan als balletdanseres en kreeg vervolgens een rol in de Parijse theaterproductie van Victor Hugo’s Les Misérables. Haar stem kon die belasting echter niet aan en Patti startte vervolgens met twee andere meisjes de groep Da Capo. Groot succes bleef uit, waarna de Française besloot solo te gaan. Het gevolg was Etienne, een nummer dat – niet in het minst vanwege de spraakmakende videoclip – als een raket omhoogvloog in de diverse internationale hitlijsten. Vorig jaar won ze het Franse equivalent van de Grammy Award, in de categorie ‘beste nieuwe zangeres’.
met enkele gelijkgestemde muzikanten begon ze aan materiaal voor haar debuut-elpee Labyrinthe te werken. Maar eerst was er Etienne. De plaat schoot als een raket door naar de eerste plaats in de Franse hitlijsten en ook met de video sleepte Guesch diverse prijzen in de wacht. Eind december van het vorig jaar won ze het Franse equivalent van de Grammy, als beste nieuwe zangeres.
GEWELD
Critici omschrijven haar als een wat wonderlijke kruising tussen Tina Turner en Edith Piaf. Zelf ziet ze meer in de combinatie van Jacques Brel en Iggy Pop, Prokoviev en Baryshnikov. Ze beschouwt zichzelf als een logisch gevolg op de Bauhaus-beweging en vindt dat het maar eens afgelopen moet zijn met de Angelsaksische hegemonie in de wereld van show en entertainment. ‘En vooral in Frankrijk moet men zich realiseren dat wij echt niet minder zijn. Met wat ik doe hoop ik de Fransen een trap onder hun achterste te geven, zodat ze wakker worden. Europa heeft vele onderling sterk verschillende culturen. Dat moet ook zo blijven. Maar tegelijkertijd moet er van tijd tot tijd samengewerkt worden, denk ik. Omdat dat gewoon een schitterend huwelijk kan opleveren.’
Wat betreft Guesch Patti mogen de Europese grenzen nog liever vandaag opengegooid worden dan morgen. ‘Ik begrijp zelfs niet waarom dat al niet veel eerder is gebeurd.’
Toch maakt ze zich bezorgd, over Frankrijk en de Franse cultuur. ‘De Fransen zijn hier mentaal niet op voorbereid. Het land is lang geleden in slaap gesukkeld en heeft daar wat complexen aan over gehouden, vooral waar het de muziek betreft. Datzelfde heb ik al eerder meegemaakt toen ik danste. Twintig jaar lang heb ik meegevochten om de wereld te bewijzen dat de Europese moderne dans bestaansrecht heeft. Natuurlijk, de moeder van de moderne dans, Martha Graham, komt uit Amerika. Wij hadden echter al veel eerder Isadora Duncan.’
Het verschil tussen de Amerikaanse en de Europese moderne dans zit volgens Patti vooral in het geweld dat bij veel Europese dansproducties een grote rol speelt. ‘Kijk naar de agressie in het werk van Pina Bausch. Dat is heel erg Europees. Daar zit niets Amerikaans bij. De Europese moderne dans kent veel meer emotie dan de Amerikaanse. Hun probleem is dat ze te professioneel zijn. Dat gaat ten koste van hun emoties.’
CHAGRIN
Emotie maar ook bezetenheid. Het zijn sleutelbegrippen die direct van toepassing zijn op Patti’s een half jaartje terug uitgebrachte eerste langspeler Labyrinthe. Niets aan Labyrinthe is gekunsteld. Elke song straalt een bezetenheid uit die vooral op rekening van de vocale expressie van Guesch geschreven moet worden. Het ene moment klinkt ze rauw doorleefd, dan weer is haar zang doortrokken van een kleine meisjes-naïviteit of schiet ze juist weer door naar een soort van eerlijke geilheid. Zelf vindt ze dat haar songs het soort van geweld uitstralen dat ook in het werk van de eerder genoemde Pina Bausch is terug te vinden. ‘Chagrin,’ noemt ze het zelf. ‘De wereld is niet perfect en zal dat ook nooit worden. Ik hou van een bepaalde vorm van creativiteit die iets gewelddadigs heeft. Ik hou van dingen die choquerend zijn, provocatief. Ik vind het wel best dat deze wereld niet zo perfect is, anders had ik geen enkele reden om te schreeuwen.’
‘Hoe je het ook wendt of keert,
Etienne ging over neuken en daar
hoorden beelden bij’
Schreeuwen is voor haar een levensnoodzaak. Over het waarom wil ze echter niet praten. ‘Je vraagt een entertainer niet waarom hij of zij iets doet. Sommige mensen zijn nu eenmaal erg tolerant, aardig, hebben een zachte natuur. Ik echter kan een etter zijn, a pain in the neck, heel complex. Ik kan van een bijna analytische kalmte ineens doorschieten naar een houding waar mijn ouders zich voor zouden generen. Soms heb ik het gevoel dat ik iemand zou kunnen vermoorden en soms vind ik mezelf een monster. Zo is de mens nu eenmaal. Ik moet daarmee leren omgaan en geloof me, dat in niet altijd even gemakkelijk. Ik kan tamelijk normaal functioneren omdat ik een entertainer ben. Daardoor voorkom ik dat ik naar het misdadige doorsla of een randfiguur word. Als ik niet mijn muziek had, de dans, mijn ontwerpen, dan zou ik waarschijnlijk een zo verachtelijk creatuur zijn dat ik de betiteling mens niet waard was.’
Alle reden dus om haar eerste langspeler Labyrinthe te noemen. ‘Het labyrint uit mijn jeugd was de Parijse Opera. Het labyrint is mijn leven. Mijn labyrint is datgene wat mensen mij hebben onderwezen, mijn ouders, de leraren op school. Dat is de labyrint waar ik nu uitkom.’
Op de hoes van Labyrinthe zien we de voormalige danseres in een kostuum uit het klassieke ballet Les Sylphides. In plaats van de gebruikelijke roze schoentjes zijn die van haar knalrood. Op het hoofd draagt ze een doornenkroon. ‘Dit is blasfemie, maar het is wel exact waar we in het leven doorheen moeten. Iedereen draagt zijn eigen doornen. Labyrinthe is een album vol chagrin, vol ellende. Het is echter ook een album vol verzet, dat zegt dat als je geen lafaard bent, niet hypocriet, dat je dan elk probleem kunt overwinnen. Als je maar kloten hebt, dan kun je krijgen wat je wilt.’
TWEESLACHTIG
Hoewel ze zegt daar nooit zo over te hebben nagedacht gelooft Guesch wel dat het choquerende van haar werk voor veel mensen in het feit ligt, dat het ditmaal een vrouw is die er in haar teksten en presentatie geen doekjes om windt. ‘Frankrijk heeft in zekere zin wel een traditie als het over censuur gaat. Vroeger ging het echter om mannen. Serge Gainsbourg, Jacques Dutronc, zelfs George Brassens heel lang geleden, allemaal werden ze gecensureerd. Later zijn ze gerehabiliteerd en werd hun werk als poëzie erkend. Door het feit dat het ditmaal een vrouw is, wordt het voor velen ineens vulgair. Hoewel ik er niet afkerig van ben om mensen te provoceren, zit het me niet echt lekker dat het juist om die reden is dat men Etienne choquerend vindt. Ik zie geen verschil tussen mannelijke en vrouwelijke creativiteit. En misschien heb ik daarin wel ongelijk, maar ik zie die scheidslijn echt niet. Toen ik danste, maar ook in de rest van mijn leven, heb ik momenten gekend dat ik me allebei voelde: man en vrouw. Soms, als ik zing, weet ik ook niet wat ik ben. Soms voel ik me een jongen, alleen niet fysiek, haha. Jij hebt je toch met dans beziggehouden? Jij moet dat toch weten. In de dans ben je zowel vrouwelijk als mannelijk. Misschien is dat de reden waarom ik die scheidslijn niet zie en ik vind het best zo.
‘Ik hou van ambigue personen, van travestieten, van homo’s. Ik hou van mensen die
die mengeling van mannelijkheid en vrouwelijkheid in zich hebben. Ik ga daarin zelfs zo ver dat, als ik bij een man niets vrouwelijks bespeur, ik dat heel erg voor hem vind. Zo iemand verdient medelijden. Hetzelfde geldt andersom voor vrouwen. Dat is ook de manier waarop wij het beste kunnen communiceren. Dit aspect brengt een prachtig soort van fragiliteit met zich mee waardoor mannen en vrouwen op een werkelijk fantastische manier met elkaar kunnen omgaan. Ik geloof daar heel erg in. Alle mannen in mijn leven hebben dan ook iets vrouwelijks.’
En wat is de mannelijke kant van Guesch? Want die is er natuurlijk ook. ‘Het gewelddadige natuurlijk. Ik kan enorm bot zijn, obstinaat. Ik noem deze eigenschappen mannelijk omdat ik me dan enorm groot en gespierd voel. Ik zou dan iemand zijn hersens in kunnen slaan. Weet je dat dat soms behoorlijk angstaanjagend is? Op zekere dag doe ik dat namelijk nog eens en sla ik iemand helemaal verrot. Als ik een vent was, zou ik een vechtjas zijn.’
ENGELEN
Zoals eerder gezegd is naast geweld erotiek een belangrijk bestanddeel van Patti’s werk. Dat was nog niet zo lang geleden weer te zien in de clip bij haar meest recente single Let Must Be The Queen. Deze was in tamelijk obscure cabaretsferen gesitueerd. ‘Voor mij is Le Sacre Du Printemps van Strawinsky het meest seksuele stuk muziek dat ooit is gemaakt. Toen ik met moderne dans begon, was dat om te ontsnappen aan het Sylphide-type vrouw, de vrouw als een vogel, de vrouw als een vlinder. Omdat alles wat ik doe een verband met het verleden heeft, met mijn verleden, stop ik een behoorlijke dosis sensualiteit in mijn muziek. Als je al geleefd hebt dan komen daar een hoop seksuele aspecten bij kijken.’
Voor Guesch Patti vormt de wereld van het cabaret, van de striptease-clubs en sex-theaters niet alleen een dankbare bron van inspiratie, ze voelt er zich ook sterk door aangetrokken. ‘Ik hou van een wereld die het tegenovergestelde is van wat gebruikelijk is. Ik hou van het extreme, van fake, van make-up en van glitter. Ik hou van het geheimzinnige. Ik hou van overdrijving. Maar ik hou ook van heel eenvoudige dingen, van pure naaktheid zoals je die in de volgende clip zult zien.’
In tegenstelling tot de doorsneeburger kijkt Guesch niet neer op prostituees of op de meisjes die in goedkope clubs en peepshows werken om in hun levensonderhoud te voorzien. ‘Voor mij zijn hoeren de engelen van onze beschaving, mannen en vrouwen. Ooit wil ik nog wel eens een song over ze schrijven. Maar ik vind dat ik op het ogenblik nog niet goed genoeg schrijf om hun recht te kunnen doen. Ik ben grootgebracht in de Parijse Opera. Je kunt je geen omgeving voorstellen die meer barok is. Ik werd opgevoed met Tsjaikovski en Phil Glass, met Cunningham en dat soort dingen. Later, toen ik moderne dans ging studeren, was dat op Pigalle. Daar volgde ik lessen, cursussen. Daar kwamen toen alle kleine rijke meisjes. Maar ook de prostituees die danslessen wilden volgen. Dat was het wat mijn opvoeding pas echt rijk maakte.’