Einstürzende Neubauten
ontstond op de schroothopen van de welvaartsmaatschappij. Vier jaar na Haus Der Lüge is er nu Tabula Rasa, een reflectie van het moderne leven zoals er dat in de jaren negentig uitziet.
door C. Cornell Evers, OOR 3 april 1993
‘Abfackeln!’ schreeuwde zanger Blixa Bargeld in de jaren tachtig om het louterende vuur, terwijl om hem heen mokerhamers en drilboren een zwaar industrieel spel speelden. ‘Free our souls of mould… free of fungus!’
‘Abfackeln!’ schreeuwen in het Duitsland van nu extreemrechtse jongeren en hun supporters, terwijl onder hun laarzen glasscherven een sinister knarsend geluid laten horen en arbeiderspensions door vlammen worden verwoest. ‘Ausländer raus!‘
‘Een week geleden dacht ik: we kunnen Abfackeln! niet meer doen. Aan de andere kant: wie kwaad wil kan elke tekst verkeerd uitleggen. Misschien moeten we een aangepaste versie maken.’
Blixa Bargeld, zanger van de Duitse formatie Einstürzende Neubauten, de groep die zoveel metaalpercussie in haar muziek doet, geeft toe bang te zijn voor de golf van vreemdelingenhaat die onze oosterburen recentelijk overspoelt. ‘Het jaagt me heel veel angst aan dat de neo-nazi beweging door de officiële politiek wordt gebruikt om een rechtse koers te rechtvaardigen, die uiteindelijk bij fascisme, een totalitaire staat kan uitkomen. De beweging zelf maakt me lichamelijk bang omdat mijn leven er door wordt beïnvloed, omdat ze mijn dromen binnendringt. Uiteindelijk zullen het niet alleen de vreemdelingen zijn die door de neo-nazi’s worden aangevallen. Ik ben er absoluut zeker van dat hun tweede hoofddoel het hele linkse spectrum is, politici maar ook kunstenaars, artiesten. Ik ben in Duitsland niet echt een politiek figuur maar toch bekend genoeg om een aanval op mijn persoon te moeten vrezen. Dat die er komt, daar ben ik zeker van.’
De progressieve standpunten van de groep zijn voor iedereen duidelijk. In Duitsland zelf hebben zich bij optredens van Neubauten nog nooit door rechtsextremistische elementen veroorzaakte calamiteiten voorgedaan. Bargeld verbaast zich wel over de houding die hij elders in de wereld aantreft. ‘Mensen vinden ons soms goed, alleen maar omdat we Duitsers zijn, zonder dat ze enig benul hebben waar we voor staan. Dan zie je jezelf aangekondigd met van die enorme gotische letters… Gelukkig is er nooit wat gebeurd. Aan de andere kant: worden wij ooit op het podium aangevallen, dan hebben wij in ieder geval betere en zwaardere wapens tot onze beschikking.’
Problemen met skinheads heeft de groep nooit gehad, wel met uitsmijters en door zaaleigenaren ingehuurde security-mensen. Blixa: ‘Zoals bekend worden die vaak bij nogal dubieuze bewegingen gerecruteerd. Dat begon in de jaren zestig met Hell’s Angels. Dat waren echter nog lieverdjes vergeleken bij de bizarre personen die tegenwoordig soms worden ingehuurd. Ik zou ze in ieder geval niet graag ’s nachts in een donker straatje tegenkomen. Als er problemen zijn is het vaak eerder met die mensen dan met het publiek. Als zoiets gebeurd houden wij onmiddellijk op met spelen. Wij pikken het niet dat ons publiek grof wordt behandeld en dat zullen ze op zo’n moment weten ook.’
Mufti of F.M. Einheit zoals hij ook wel wordt genoemd, is een van de metaalpercussionisten van de band. Daarnaast wordt hij veel gevraagd om muziek te schrijven voor dans- en theaterproducties, muziek die onder andere is te horen op twee CD’s die onder de projectnaam Stein zijn uitgekomen. De Neubauten-man wordt voor zijn werk op dit terrein alom gewaardeerd, zoals ondermeer blijkt uit een recent verzoek aan Einheit van het Düsseldorf Schauspielhaus om een opera te schrijven op een tekst van de negentiende-eeuwse dichter Heinrich Heine.
Mufti over Tabula Rasa (werktitel: Still Life Is Explosive): ‘Ik denk dat de muziek op deze CD op een of andere manier weerspiegelt wat er momenteel in Duitsland gaande is, zowel muzikaal als in sociaal en politiek opzicht. Duitsland staat er niet zo best voor. Het was tot voor kort een volgevreten land waarin de mensen zich geen zorgen hoefden te maken. Er was geld genoeg. Sinds dat weg is, is het allemaal veel moeilijker geworden. Es ist nicht mehr so gemütlich. Er moet gesnoeid worden op sociale uitkeringen. Ik merk zelf dat veel van mijn opdrachten die direct afhankelijk zijn van staatssubsidies worden ingetrokken.’
Het is de plicht van een muzikant, betoogt hij, om in tijden als deze het publiek bewust te maken, niet als prediker maar als de kunstenaar die reflecteert wat er om hem heen gebeurt. ‘En eerlijk is eerlijk, dat is soms verdomd lastig om te doen, zonder in preken te vervallen.’
En Neubauten… zijn zij zelf in de loop der jaren milder geworden?
Mufti: ‘Nee, eerder het tegenovergestelde. Ervaring leert je de keuzemogelijkheden scherper zien. Als tiener zit je in die grote wolk waar alles stront is. Als je ouder wordt kun je iets preciezer zijn in het duiden wat echt stront is, wat een beetje minder en wat een beetje meer. Je ziet je doelen duidelijker en dat is goed. Zolang je in die wolk zit, is het onmogelijk iets te doen. Het is allemaal te groot. Als je echter zover bent dat je precies kunt aanduiden wat er verkeerd is kun je stappen ondernemen en daar gericht iets aan doen.’
Blixa: ‘De houding van de band is nog altijd dezelfde: Alles wat door de muziekindustrie wordt voorgekauwd en gedicteerd links laten liggen.’
Mufti: ‘Als je zo lang samenwerkt als wij en iedereen door en door kent, is het heel prettig om regelmatig alles overboord te zetten en de ruimte die daardoor ontstaat weer helemaal opnieuw in te vullen. Natuurlijk zijn er situaties geweest waarbij we dachten dat het onmogelijk was om verder te gaan. Het proces van verandering was voor ons altijd erg belangrijk. Als dat er niet meer is, dan moeten we als band ophouden. De reacties op dit album wijzen echter uit dat we nog altijd in staat zijn om met iets verrassends te komen.’
Met de jaren negentig al weer een eindje op weg, lijkt het vaak of er in de wereld van de rock alleen nog maar volgers zijn. Vernieuwingsdrang, experimenteerzucht, het zijn woorden uit het verleden – zelfs de vaak als vernieuwer aangeduide Prince is in feite niet veel meer dan een handige knutselaar. De avant-garde die voorheen het pad baande lijkt een stille dood gestorven. Mufti: ‘Het is bijna een versregel: Alles is voorbij en iedereen is weg. Ja, soms is het een eenzaam gevoel. Ik zou heel graag zien dat er weer wat meer mensen opkwamen die een eigen taal proberen te vinden. Dat vraagt echter wel wat van je. Je krijgt een behoorlijke last op je schouders, omdat mensen van je verwachten dat je staat voor dingen waar zij zelf het lef niet toe hebben. In het begin van Neubauten waren er altijd die schreeuwden: Mach was kaputt! Set the station on fire! Dat soort dingen. Het publiek heeft ons altijd hun wensen willen zien vervullen, hun dromen.’
WWW
neubauten.org
