De Kaart In Het
Hoofd
Van

Ryuichi
Sakamoto

door C. Cornell Evers OOR 17 maart 1990

Ooit verkende hij met het Yellow Magic Orchestra de grenzen van de technopop. Met zijn klassieke composities trad hij later in de voetsporen van Debussy en Ravel. Als acteur was hij te zien in dezelfde films als waarvoor hij de muziek schreef. Tegenwoordig stuurt hij muzikale nieuwsbrieven met namen als Neo Geo en Beauty de wereld rond.

Groeten uit Tokio.

‘Laat ik één ding voorop stellen, en dat is dat ik géén Japanner ben.’

Hij is klein, als een ‘echte’ Japanner. Hij is beleefd, als een ‘echte’ Japanner. Toch is Ryuichi Sakamoto geen Japanner, althans, hij ziet zichzelf niet als zodanig. ‘Ik kom van het eiland Okinawa. Officieel hoort dat wel bij Japan maar sinds de Tweede Wereldoorlog bestaat het eiland voor zeventig procent uit Amerikaanse bases. Daarvoor had Okinawa een eigen taal en een eigen muziek, een cultuur die door de meeste Japanners niet wordt begrepen. En de mensen op Okinawa spreken nog altijd hun eigen taal en spelen nog altijd hun eigen muziek, reden waarom het een schande is dat Okinawa Japans wordt genoemd. Dat is het dus niet!’

NASLAGWERK
‘Ik heb een kaart in mijn hoofd zitten, een culturele kaart,’ zegt hij, nadat hij een nieuwe (de hoeveelste?) filtersigaret uit het pakje voor hem op tafel heeft gewurmd en aangestoken. Volgens Sakamoto bestaat er niet zoiets als zuivere cultuur. ‘Cultuur heeft zich altijd al overal in de wereld met verschillende plaatsen vermengd.’ Zo klinkt bijvoorbeeld Japanse folk-pop in zijn oren als Arabische muziek. ‘Luister maar eens heel goed naar de vocale intonatie en vibratie.’

Sakamoto is volgaarne bereid om het naslagwerk dat zich onder zijn schedeldak bevindt, aan ons te openbaren. We moeten er alleen wel op voorbereid zijn daar een wereld aan te treffen die nogal verschilt van alles wat ons tot nu toe als realiteit voorkwam. ‘Zoals ik het zie, ligt Bali in de buurt van New York en daar weer naast vinden we Tokio of misschien zelfs Hamburg.’

Een eerste muzikale uitdraai kwam enkele jaren geleden terecht op de langspeler Neo Geo. Op Neo Geo exploreerde Sakamoto voornamelijk het culturele erfgoed van China en Indonesië. Het vervolg op die eerste reisgids is nu uit en heeft de naam Beauty meegekregen. Op Beauty doorkruist Sakamoto in een klein uurtje de halve wereld, dwars door India, Pakistan, Irak en het Midden-Oosten, om uiteindelijk in Afrika te belanden. Onder de gastmuzikanten die hem op deze culturele wereldtrip terzijde staan, vinden we namen als Youssou N’Dour, Arto Lindsay, Robert Wyatt, Brian Wilson, Shankar, Pino Palladino, Jill Jones en Robbie Robertson, die ieder voor zich op hun eigen terrein niet tot de allerminsten worden gerekend. Ik bedoel maar: Hoe krijg je ze in hemelsnaam bij elkaar? Geen probleem, althans niet voor Sakamoto. ‘Op het moment dat ik in de studio met de basistracks bezig was, hoorde ik in mijn hoofd al hun geluid, hun sound. Ik wist precies wat en wie ik nodig had. Nou, dan vraag je die mensen toch gewoon.’

Zo doe je dat dus. Tenminste, als je Sakamoto heet. En zelfs voor hem is deze werkwijze enigszins nieuw. Ietwat in zichzelf gekeerd, bijna schuw zelfs, werkte hij in het verleden veel liever met machines, computers die gewoon deden wat hij ze vroeg zonder dat ze tegensputterden, in plaats van met muzikanten van vlees en bloed. Het keerpunt kwam voor Sakamoto tijdens het draaien van Bertolucci’s film The Last Emperor, waarvoor de componist niet alleen een deel van de soundtrack schreef maar waarin hij tevens een rol speelde. ‘Ik zal de laatste zijn om te beweren dat ik een goed acteur ben. Sterker nog: eigenlijk heb ik een hekel aan acteren. De keren dat ik heb toegestemd, en dat is tot nu toe twee keer geweest (ook in Merry Christmas, Mr. Lawrence – CCE), was omdat ik de regisseur enorm bewonderde en het als een eer beschouwde om met hem te werken. Maar het acteren op zich kan me gestolen worden. Het positieve van het werken met film is echter dat het mij veranderd heeft in mijn contacten naar andere mensen toe. Vroeger vond ik het nauwelijks de moeite waard om met anderen te communiceren, zelfs niet met muzikanten. Maar door The Last Emperor en de buitengewone ervaring die dat voor mij was, had ik er ineens genoeg van om altijd maar alleen in die studio te zitten. Voor The Last Emperor moest ik naar China, waar ik onder andere heel veel studenten heb leren kennen. Verder bestond de crew uit mensen die letterlijk van overal ter wereld vandaan kwamen. In het begin was dat erg moeilijk voor mij, vooral het verschil in karakter tussen Bertolucci – hij is een echte latino – en mijzelf

zorgde aanvankelijk voor veel problemen, maar later kreeg ik er juist plezier in om met zoveel verschillende soorten mensen te werken.’

TOEKOMST
Het ligt natuurlijk voor de hand om de titel van Sakamoto’s recente langspeler Beauty uit te leggen als zijnde een ode aan de schoonheid. En natuurlijk is Ryuichi zeer ingenomen met het fraaie wat deze aarde te bieden heeft. Beauty slaat in dit geval echter meer op dat wat was en volgens Sakamoto niet meer weer zal keren dan op wat er nog is. ‘Ik ben erg teleurgesteld in de mensheid en wat zij op deze planeet heeft aangericht. Eerlijk, ik zie niet in hoe wij deze aarde nog kunnen redden, hoe wij ons hier nog een toekomst kunnen bouwen. Ik hou van de mensen op deze wereld. Ik hou van de natuur, de dieren. Alleen… ik heb het gevoel dat ik ze al kwijt ben. Alles is kapot gemaakt en dan praat ik niet alleen over het milieu maar ook over politieke en sociale verhoudingen. Culturen verdwijnen waar we bij zijn. Om die reden maak ik de muziek die ik maak, omdat ik me ze wil herinneren, deze aarde maar ook de mensen die erop wonen. Zij zijn het die mij inspireren, die mij fascineren en die mij keer op keer weten te verbazen.’

‘Ik was mijn nationale identiteit toch al kwijt, omdat ik niets met de geschiedenis van Japan te maken wil hebben’

Zoveel als Sakamoto hecht aan het leven en de daarbij horende tradities – althans, hij wil ze in een of andere vorm conserveren – zo weinig interesseren hem nationaliteiten en alles wat daarmee samenhangt. ‘Ik vind het uitstekend om in dat opzicht mijn identiteit te verliezen. Je krijgt daar namelijk heel veel voor in de plaats. Nu was ik mijn identiteit toch al wel kwijt, niet mijn persoonlijke maar mijn nationale, omdat ik niets te maken wil hebben met de geschiedenis van Japan, om wat Japan heeft aangericht in Korea en China en gedurende de laatste wereldoorlog. De mentaliteit die de Japanners destijds hadden, leeft nog steeds, niet bij de kids maar bij de doorsnee Japanse burger. Ik kan daar niet tegen. Het verlies van mijn nationale identiteit wordt echter meer dan goed gemaakt door de vele mensen die ik overal ontmoet en die mij vanuit hun eigen cultuur beïnvloeden. Daardoor ben ik aan een continue verandering onderhevig, ben ik steeds weer op weg naar iets nieuws.’

Voor Sakamoto is de ideale wereld er een waar nationaliteiten niet meer bestaan. ‘Ik geloof echt dat we zonder kunnen. Ik heb ook altijd de hoop gehad ooit nog te zullen leven in een wereld zonder grenzen. Dat klinkt als een oude hippiedroom, ik weet het, maar waarom zou een mens niet mogen dromen?’

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Zo help je CCRyder doorgaan.

Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank CCRyder waarderen.

“Eyes on the road and hands upon the wheel”