De Kazachstaans-Britse Galya Bisengalieva is een internationaal erkende componiste en violiste. Op haar debuutalbum Aralkum voert zij de luisteraar in een donkere soundtrack mee naar haar geboorteland, naar het Aralmeer, waar zich een van de grootste, door de mens veroorzaakte ecologische rampen van onze tijd afspeelt.
Galya Bisengalieva is leider van het London Contemporary Orchestra en werkte samen met onder anderen Pauline Oliveros, Steve Reich, Suzanne Ciani, Terry Riley, Hildur Guðnadóttir, de in elektronische muziek gespecialiseerde musicus Actress en meer recent met het modehuis Alexander McQueen. Verder staat haar naam vermeld in de credits van projecten als Radiohead’s ‘A Moon Shaped Pool’, Frank Ocean’s dubbele releases ‘Blonde’ en ‘Endless’ en de soundtracks voor ‘Honey Boy’, ‘You Were Never Really Here’, ‘The Two Popes’ en ‘Suspiria’.
Al deze namen en referenties beloven een grote internationale toekomst in de moderne westerse muziek. De violiste koos voor haar debuutalbum echter voor een andere, meer persoonlijke koers, die voert naar het land waar zij vandaan komt: Kazachstan. Daar vindt een van de grootste, door de mens veroorzaakte milieurampen van onze tijd plaats: de opdroging van het Aralmeer. De woestijn die daarvan het gevolg is, wordt ‘Aralkum’ genoemd. Het is tevens de titel die Galya Bisengalieva aan haar eerste solo-album gaf.
| Het Aralmeer is de verzamelnaam voor een aantal waterbekkens, die vroeger samen één groot meer vormden in Centraal-Azië, op de grens van Kazachstan en het autonome gebied Karakalpakië (Oezbekistan). De belangrijkste rivieren die op het meer afwaterden waren de Syr Darja en de Amu Darja. Deze stromen bereiken sinds de jaren zestig nog maar zelden hun monding, het gevolg van irrigatie voor de verbouw van katoen, een door de voormalige Sovjet-Unie opgelegde monocultuur. Verschillende voormalige eilanden werden in de oprukkende verwoestijning meegetrokken. Voorbeelden zijn Vozrozhdeniye en Barsa-Kelmes. Moynaq, ooit een welvarende Oezbeekse vissersplaats aan de kust van het Aralmeer, ligt nu in een verlaten zoutvlakte met daarin als trieste bakens de skeletten van verlaten en gesloopte vissersboten. (bron: wikipedia) |
Haar familie van moeders kant komt uit de regio, maar zelf is Galya Bisengalieva geboren in Almaty, gelegen in het zuidoosten van Kazachstan en met twee miljoen inwoners de grootste stad van het land. “Maar toen ik opgroeide, wist iedereen van deze ramp. Hij leeft in mijn hart en zeker bij de mensen die ik ken.”
‘Aralkum’ is een project dat zij al heel lang wilde doen, zegt de violiste, als ik haar via de telefoon spreek, en het daadwerkelijk in gang zetten viel gewoon samen met haar werk aan een album. Of ‘Aralkum’ een aanklacht is, of eerder een poëtisch in memoriam van alles wat door de verwoesting van het Aralmeer verloren is gegaan? Een beetje van beide, meent zij: “Het is een reis. Het is een reis van wat er was en wat er nog rest, naar de verwoesting, en dan naar het hart van wat er gedaan kan worden, mits het niet te laat is, naar de woestijn die daar nu is, en wat we in de toekomst kunnen doen.”
“Toen ik opgroeide, wist iedereen van deze ramp. Hij leeft in mijn hart en zeker bij de mensen die ik ken.”
Het album ‘Aralkum’ van Galya Bisengalieva bevat een donkere soundtrack, bestaande uit zes soundscapes. De violiste laat daarin de woestijn klinken en resoneren. Je hoort de aarde barsten, scheuren, kreunen, het metaal van verlaten boten over de met zout bedekte aardkorst schrapen. Vanuit een eindeloos lijkende lege lucht komen in het titelnummer meerlagige, op viool aangestreken toon-drones opzetten, een zacht klopgeluid kondigt een stevige windruis aan, maar deze zet niet door en sterft weer weg, waarna stilte is wat rest, betoverend en onheilspellend tegelijkertijd. En dan is er niets meer. Of toch: In de laatste track klinkt een sprankje hoop. Als het aan Galya Bisengalieva ligt, mag de hoop nooit en zeker hier niet sterven.
Galya: “Ik heb het album in drie delen gesplitst: het verleden, de verwoesting en de toekomst. Hoop is een sterk gevoel. Ik weet dat er niet zoveel mensen in het westen op de hoogte zijn van de ramp met het Aralmeer. Voor mij kwam het schrijven van ‘Aralkum’ voort uit de behoefte het verhaal van deze tragedie te vertellen, die zo lang over het hoofd is gezien en genegeerd, met daarbij de hoop dat wanneer mensen er over zouden horen en geïnteresseerd raken, er meer kans is dat er iets gebeurt. Het is dus een soort van verhalen vertellen, die in zekere zin ook poëtisch is, omdat dat zo uitpakte bij het componeren, het blijft tenslotte wel muziek. Maar mensen kunnen het album voelen op welke manier ze maar willen. Het is een nogal abstract werk, denk ik.”
Maar met alles wat er gaande is in de wereld, de opwarming van de aarde en het smelten van de poolkappen, de vernietiging van het Amazone-regenwoud, de verwoestijning van gebieden, is er echt hoop dat het Aralmeer zich in de toekomst zal herstellen of is het omslagpunt al gepasseerd?
Galya: “Ik ben geen wetenschapper, maar ik denk dat mensen moeten blijven hopen en ernaar streven om dingen beter te maken. Het is ook geen ramp die alleen die regio treft. Ik weet dat het stof dat uit de Aralkum-woestijn waait, op plaatsen in het Westen terecht komt, en dat het pesticiden meevoert. Die zijn inmiddels aangetroffen in het bloed van pinguïns op Antarctica. Ze zijn gevonden in Noorwegen en verder, in Groenland. Het is een mondiaal probleem, dat niet mag worden vergeten. En misschien dat er mensen zijn die denken dat het proces onomkeerbaar is. Maar ik hoop met heel mijn hart dat dat niet zo is en dat het niet te laat is.”
“Pesticiden in het stof van de Aralkum-woestijn zijn inmiddels aangetroffen in het bloed van pinguïns op Antarctica.”
Zoals gezegd krijgt de ecologische catastrofe die zich al geruime tijd in en rond het Aralmeer voltrekt, beduidend minder aandacht in de internationale media en van de politiek dan bijvoorbeeld het smelten van de poolkappen of de ontbossing van de Amazone. En als er al belangstelling is, dan is het vaak vanuit een soort van ramptoerisme kijken naar de vele verlaten scheepswrakken die er in de Aralkum-woestijn liggen. Echte interesse voor de context en wat de vernietiging van het Aralmeer voor de wereld kan betekenen, ontbreekt veelal.
Galya: “Dat komt, denk ik, omdat het Aralmeer niet in het westen ligt. In Kazachstan kent iedereen deze ramp. Daar weten ze waarschijnlijk meer van dan van de bossen in de Amazone of de branden die momenteel in Californië plaatsvinden. Maar ja, ik denk dat het te maken heeft met de geografie en hoe de pers erover schrijft. Ik kom uit Kazachstan en vind het schokkend om een verroest schip op de verlaten zoutvlakte te zien liggen. Ik vind het schokkend om te lezen hoeveel procent van de wateren is verdwenen. Maar het is als met het uitstervingsproces. Mensen maken zich druk om het mogelijke uitsterven van panda’s, maar niet om de insecten, omdat die niet zo aantrekkelijk of schattig zijn. Mensen hebben niet echt veel aandacht voor kwesties als het Aralmeer, hoewel ze zo belangrijk zijn voor onze leefomgeving, omdat het hen emotioneel minder raakt, waardoor ze minder nadenken over de impact.”
Hoe breng je een ecologische ramp zoals die zich afspeelt rondom het Aralmeer in Kazachstan vanuit de status van ver-van-mijn bed-show dichterbij naar een groter publiek? Kunstenaars, muzikanten, artiesten en schrijvers zouden hierbij een rol kunnen spelen. Zij weten als geen ander hoe grote groepen mensen te benaderen en kunnen een hulp zijn bij het communiceren van wetenschappelijke onderzoeken en feiten op een manier die het publiek begrijpt.
Galya: “Ja, ik ben het met je eens. En ja, ik denk dat het zou helpen om het onderwerp meer onder de aandacht te brengen, niet alleen bij het milieupubliek, maar ook bij een bredere groep. Ik denk dat we alle hulp nodig hebben om dingen naar buiten te brengen, zodat mensen weten wat er gebeurt in de wereld en wat voor impact op het milieu en als gevolg daarvan op menselijk leven zoiets als de verwoesting van het Aralmeer kan hebben.”
“Mensen maken zich druk om het mogelijke uitsterven van panda’s, maar niet om de insecten, omdat die niet zo aantrekkelijk of schattig zijn.”
Ze noemt op het album in de titels van de muziek een aantal plaatsen. Of er een speciale reden was voor juist deze plaatsen, zoals Moynaq, Kantubek?
Galya: “Nou, vooraf aan het schrijven van de nummers heb ik veel onderzoek gedaan naar het Aralmeer en al deze plaatsen in die regio. En ze hebben allemaal een heel interessante geschiedenis. Aralkum is bijvoorbeeld de woestijn die ontstond door het verdwijnen van het water. Monyaq is een stad, die in Oezbekistan lag. Het is een voormalige zeehaven en de bevolking van Moynaq is sterk afgenomen als gevolg van het terugtrekken van het water. De gemeenschap daar is vernietigd. Kantubek is een fascinerende plek. Er is een spookstad waar vroeger een eiland was. Er is geen water meer. Je kunt de stad nog steeds op de kaart vinden, maar eigenlijk bestaat hij niet meer. Hij is onbewoond. Er staan nu ruïnes waar vroeger een uiterst geheime Russische bio-wapenfaciliteit was gevestigd. Op dezelfde manier was Zalanash een soort mystieke eilandplaats. Zalanash betekent in het Kazachs dat als je daarheen gaat, je niet meer terugkomt. Kokoral gaat over de dam die werd gebouwd (in 2005 – CCE) tussen het Noordelijke Aralmeer en het Zuidelijke Aralmeer, in een poging om er weer water in terug te laten stromen, wat tot enig succes leidde.”
Video die de kunstenaar Damir Otegen maakte bij het nummer ‘Barsa-Kelmes’
De violiste heeft het met betrekking tot de Kokoral-dam over enig succes, het succes van de Kokoral-dam is echter klein. Slechts twee keer per jaar worden de sluizen in de dam opengezet en vloeit er water van het Noordelijke Aralmeer naar het Zuidelijke Aralmeer. De sluizen worden echter alleen geopend als er teveel water in het noordelijke meer is. In de video die de kunstenaar Damir Otegen uit Bisengalieva’s geboortestad Almaty maakte bij het single-nummer ‘Barsa-Kelmes’, eveneens ooit een eiland, leegt een wanhopige figuur onder dekking van de duisternis van de nacht vaten water in een bijna opgedroogde poel aan de rand van de woestijn. Daar, in de verlatenheid van de vlakte, houden zich tussen de brandende scheepswrakken mystieke wezens op. Wie zijn zij? Zijn zij de geesten van het verleden? De actie van de waterdrager is vergeefs, komt te laat. Hier heerst de dood, de dood van het meer en van alles wat daarvan afhankelijk is.”
“Ik vond het maken van deze muziekvideo belangrijk, om zo de verschrikkingen van de catastrofe rondom het Aral-meer over te brengen, aangezien die in het westen minder bekend is”, zegt zij. “Het is een soort van artistieke, abstracte manier om te laten zien wat er kapot is gegaan, nu er daar door menselijk toedoen geen water meer is.”
“Ik zou de muziek graag zien als onderdeel van iets dat impact heeft voor de toekomst.”
De muziek op ‘Aralkum’ bestaat uit een groot aantal lagen. Er zijn de vioolelementen, enkele folkinstrumenten, maar de violiste maakte ook gebruik van elektronica en de computer. Een deel van de muziek schreef zij voor de opname uit, een deel is geïmproviseerd. Daarnaast zijn er veldopnamen te horen, de wind die tegen de verroeste romp van een verlaten schip slaat, geluiden van vogels uit het gebied. Galya: “Ik wilde eigenlijk ook mensen uit het gebied laten horen. Ik heb wat clips met stemmen in het archief gevonden, en daarmee geëxperimenteerd, maar dat werkte niet helemaal. Misschien dat ik het in de live-show ga gebruiken. Ik was zo blij deze geluiden te hebben gevonden. Omdat ik uit Kazachstan kom, is het voor mij heel persoonlijk om dit project te doen.”
Galya Bisengalieva noemde het al. Er zijn plannen om ‘Aralkum live uit te voeren. “Zeker. Ik zou het graag willen en ik ben bezig om dit mogelijk te maken. Door de lockdown en het minder live kunnen spelen is er veel veranderd, maar het heeft de dingen tegelijkertijd uitdagender gemaakt. Ik ben op dit moment bezig met het maken van de live-show en ik hoop daarin wat visuele aspecten op te kunnen nemen, zoals bijvoorbeeld de drone-beelden uit een van de video’s (‘Kantubek’ – CCE). Ik denk dat dat goed zou kunnen werken in het live-element.”
Of de live-show een solo-uitvoering wordt, of dat er andere musici mee zullen spelen, dat laat de violiste nog even in het midden.
Galya: “Toen ik het album maakte, nam ik gewoon alles zelf op. Dus ik probeer er momenteel een solo-show van te maken. Maar we zullen zien. Ik zou graag willen samenwerken met mensen uit die regio, uit Kazachstan en Oezbekistan. Maar op dit moment ben ik het gewoon zelf die de show doet.”
Zij denkt nog wel na over een museale presentatie van ‘Aralkum’ in de vorm van een installatie. “Ik ben momenteel in gesprek met een aantal galeries die met milieuprojecten werken. Ik zou de muziek graag zien als onderdeel van iets dat impact heeft voor de toekomst. Dus er gebeurt op dit moment veel, al deze gedachten en structuren die plaatsvinden, en het is opwindend om te zien hoe dit alles uiteindelijk allemaal zal gaan uitpakken.”
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Zo help je CCRyder doorgaan.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank CCRyder waarderen.
“Eyes on the road and hands upon the wheel”