De Duitse violiste Isabelle Faust combineert op haar nieuwe album Schoenbergs lyrische strijksextet ‘Verklärte Nacht’ met diens ‘Vioolconcert op. 36’.
Arnold Schoenberg (1874-1951) was componist, schilder, schrijver en dichter en noemde zichzelf ‘slechts een voorloper’. Meer dan een voorloper was deze in Oostenrijk geboren zoon van een joodse koopman echter een vernieuwer, die de muziek definitief uit de ban van het verleden wist te bevrijden en de moderne tijd binnen te leiden. Hij introduceerde de twaalftoonstechniek, waarbij wordt uitgegaan van het principe dat in muziek alle twaalf tonen even belangrijk zijn, dit in tegenstelling tot de ‘tonale’ muziek, waar bepaalde tonen domineren.
Arnold Schoenberg was in alles autodidact. Geld voor een muziekopleiding hadden zijn ouders niet. Hij was nog geen tien jaar oud toen hij zichzelf op een slechte viool (goed) leerde spelen, door de kunst af te kijken bij straatmuzikanten. Na de dood van zijn vader – Arnold was vijftien – moest hij van school af en werd hij bankbediende. De bank waar hij werkte ging echter failliet en op zijn eenentwintigste stond de jonge Schoenberg op straat. Op dat moment nam hij het besluit om zich voortaan geheel aan de muziek te wijden, met als uiteindelijk resultaat een groot aantal opera’s, liederen met piano en liederen met orkestbegeleiding, koorwerken, pianomuziek, kamermuziek voor diverse bezettingen enzovoort.
Zijn muziek, die zich in enkele jaren tijd van laat-romantisch tot vlammend expressionistisch ontwikkelde, was vanaf 1903 steeds regelmatiger op de concertpodia te horen. Met het succes kwamen overigens ook de schandalen die niet in het minst meehielpen de naam Schoenberg wereldberoemd (en voor sommige oren berucht) te maken.
Arnold Schoenberg was de man van de ontdekking van de atonaliteit, maar hij schreef ook de eerste ‘Klangfarbenmelodie’ (‘Fünf Orchesterstücke’) en in de ontroerende liederencyclus ‘Pierrot Lunaire’ paste hij het ‘sprechgesang’ toe, een techniek die later vooral ook door popmusici ‘toegepast’ zou worden.
Schoenbergs lyrische strijksextet ‘Verklärte Nacht’ uit 1899 behoort tot de lievelingswerken van de gelauwerde Duitse violiste Isabelle Faust en is een van de twee Schoenbergwerken op haar nieuwe album. Het stuk refereert aan de Weense ‘fin-de-siècle’ gevoelens van de destijds 25-jarige componist. Het zwierig spelende sextet, met naast Isabelle Faust violiste Anne Katharina Schreiber, de altviolisten Antoine Tamestit en Danusha Waskiewicz en de cellisten Christian Poltéra en Jean-Guihen Queyras (allen vrienden), zet een gloedvolle interpretatie neer, waaruit vooral ook de diepe dichterlijke bezieling van het werk spreekt.
Isabelle Faust combineert Schoenbergs ‘Verklärte Nacht’ met diens bijna veertig jaar later geschreven ‘Vioolconcert op. 36’ dat door violisten als een van de moeilijkste vioolconcerten wordt beschouwd. Faust voert dit concert uit met het Swedish Radio Symphony Orchestra onder leiding van Daniel Harding. Het werk is levendig en avontuurlijk, met een veelvoud van muzikale invalshoeken en sferen, en vraagt van de solist een grote concentratie. Het idee dat aan dit muzikale epos ten grondslag ligt is even fantastisch (in de letterlijke zin van het woord) als geniaal. Instrumentale kleuren stromen en ontwikkelen zich als wild-expressieve vegen op een schildersdoek en wisselen af met transparant-aquarelle mijmeringen. Het orkest en de soliste – beide enorm op dreef en spelend op hoog niveau – zijn aan elkaar gewaagd. Ze geven elkaar de ruimte, vullen elkaar waar nodig adequaat aan en maken samen van dit vioolconcert een spectaculaire belevenis, met een glansrol voor de bezield spelende Isabelle Faust.
ARNOLD SCHOENBERG
Isabelle Faust, Swedish Radio Symphony Orchestra o.l.v. Daniel Harding
HMM902341 / EAN 3149020940099