Er zijn andere, minstens zo interessante, opnamen van het Llibre Vermell de Montserrat, het “rode boek” met pelgrimsliederen die de luisteraar meevoeren naar het Spanje van de veertiende eeuw, naar het klooster van Santa Maria de Montserrat. Weinig zijn er die dezelfde spiritualiteit in de muziek uitdragen en vooral dezelfde menselijkheid als vocaal ensemble Psallentes uit Leuven.
De zangers van Psallentes onder leiding van artistiek directeur Hendrik Vanden Abeele hebben samen met musici van het Vlaamse muziekensemble Zefiro Torna de liederen uit het beroemde Llibre Vermell de Montserrat opgenomen. Dit manuscript wordt bewaard in de Benedictijnse abdij van Montserrat in Catalonië, in de buurt van Barcelona. Het Llibre Vermell, zo genoemd vanwege de rode fluwelen omslag die de pagina’s sinds de negentiende eeuw bij elkaar houdt, bevat een handleiding voor de monniken van het klooster met daarin verzameld liturgische en informatieve teksten en aanwijzingen rond de verering van de Zwarte Madonna van Montserrat. Dit is een zwart houten Madonnabeeld, La Moreneta genoemd, dat volgens de legende in 880 door herdersjongens werd gevonden in een grot, de plek waar later het klooster werd gebouwd. Het manuscript bevat daarnaast een tiental pelgrimsliederen in het Latijns, Catalaans en Occitaans.
Het Llibre Vermell de Montserrat is al vaak opgenomen. De opname door Psallentes en Zefiro Torna onderscheidt zich door een grote ingetogenheid. De zangers en musici kruipen hier als het ware in de huid van de pelgrims die met hun instrumenten zijn aangekomen in de kerk Beate Marie de Monte Serrato. Daar brengen zij de nacht door, en zingen en dansen op liederen voor hen gemaakt en aangeboden door de monniken. Die gebruikten daarvoor waarschijnlijk populaire dansliederen en voorzagen die van meer devote teksten, met als doel de eventuele overlast voor de andere aanwezigen in de kerk tot een minimum te beperken. De liederen verschillen onderling van stijl en variëren van alledaags volks tot zeer verfijnd, een aantal kan als canon worden gezongen, maar de meeste zijn rondedansen. Een voorbeeld van dit laatste is het uitbundige Los set goytxs recomptarem (de zeven vreugden), de Ballade van de Vreugden van Onze Lieve Vrouw.
De uitvoering van de liederen door Psallentes en Zefiro Torna is ontdaan van alle overbodige tierelantijnen en wordt uitgevoerd door musici die elke gekunsteldheid in muziek vreemd is. Zo ontbreken bijvoorbeeld de bonkende trommelslagen waarmee andere uitvoerenden, zoals het Duitse Ensemble Sarband, een brug willen slaan naar meer eigentijdse volksmuziek. Psallentes en Zefiro Torna bewandelen een andere weg. De instrumentale begeleiding is minder dominant aanwezig, maar daardoor kunnen de musici zich juist onderscheiden door het raffinement in hun spel en is er meer ruimte voor nuance. Voorbeelden zijn het prachtig theatrale Imperayritz de la ciutat joyosa (Keizerin van de vrolijke stad) en het verrukkelijk percussieve Ad mortem festinamus (Wij omarmen de dood).
De zangers van Psallentes hoeven in deze opname evenmin op te boksen tegen al te moderne opvattingen over muziek productie technieken. Hun stemmen, en die zijn van grote klasse, vormen het uitgangspunt, en dat verleent deze uitvoering een lading die in zijn diepe, spirituele, kracht letterlijk eeuwen overbrugt. Zo, zoals hier door Psallentes, moet de ontroerende, driedelige, a-capella gezongen canon O virgo splendens (Oh, glorieuze Maagd), geklonken hebben, in de kerk Beate Marie de Monte Serrato.
Llibre Vermell de Montserrat door Psallentes en Zefiro Torna is een feest, muzikaal en spiritueel. Hoor de veertiende-eeuwse pelgrims en monniken zingen en dansen en, door hun religie geïnspireerd, het leven uitbundig vieren. Kan dat dan? Luister maar.
LLIBRE VERMELL DE MONTSERRAT
Psallentes, Zefiro Torna
LBCD13 / EAN 5425029680135
De opname Llibre Vermell de Montserrat is uitgebracht op Le Bricoleur, het eigen huislabel van Psallentes, dat in 2000 is opgericht door artistiek directeur Hendrik Vanden Abeele.
Llibre Vermell Psallentes foto © David Imslf