Het Dudok Quartet Amsterdam is vernoemd naar de Nederlandse architect en stedenbouwkundige Willem Marinus Dudok (1884–1974), die naast zijn werk ook een groot liefhebber van muziek was.
Zoals Willem Dudok verschillende Nederlandse architectuurstijlen combineerde in zijn ontwerpen, zo benadert het Dudok Quartet Amsterdam muziek. Met unieke arrangementen maken de vier strijkers werken van diverse componisten uit verschillende tijdperken relevant in de moderne samenleving.
Op het nieuwe album van het kwartet, getiteld What Remains, nemen de violisten Judith van Driel en Marleen Wester, altvioliste Marie-Louise de Jong en cellist David Faber de luisteraar mee op een muzikale reis van het heden naar het verleden en weer terug.
Met een compilatie van stukken die bij elkaar een periode van zo’n duizend jaar beslaan, onderzoeken de musici op What Remains niet alleen de diepere lagen van elke compositie, maar ook de verbinding tussen de muziek van toen en nu. Het kwartet biedt zo een nieuwe kijk op ‘klassieke muziek’.
De strijkers trokken gewapend met hun instrumenten voor hun onderzoek naar de tijden en de partituren van de componisten Pérotin (c. 1200), Guillaume De Machaut (c. 1300-1377) en Carlo Gesualdo (1566-1613) en vonden vervolgens resonanties van de muziek van de oude meesters in moderne werken van Olivier Messiaen (1908-1992), Steve Reich (1936) en Joey Roukens (1982).
Uit de stegen van de geschiedenis naar de wegen van de toekomst
Het album opent met het titelstuk What Remains, geschreven door de Nederlander Joey Roukens. Diens composities zijn eerder uitgevoerd door gerenommeerde orkesten en musici. Roukens’ muziek is eclectisch en combineert elementen uit verschillende stijlen en genres op een natuurlijke manier. Hij is ook actief geweest in de popmuziek.
Joey Roukens schreef het stuk speciaal voor het Dudok Quartet Amsterdam in opdracht van de String Quartet Biënnale Amsterdam. Het werk bestaat uit twee delen en ging in première in 2020.
De titel What Remains roept existentiële vragen op over wat er in de toekomst overblijft van wat we nu zijn en creëren, en welke echo’s uit het verleden nog steeds doorwerken in ons leven.
In 1993 bracht ik een week door met de Maltezer componist Charles Camilleri (1931-2209) tijdens een studiereis over Arabische en mediterrane klassieke muziek. Camilleri, bekend van zijn moderne composities gebaseerd op volksmuziek en legendes uit Malta, zei iets wat me altijd is bijgebleven: “Paradoxaal genoeg kunnen wij de weg die uit de doodlopende stegen van de geschiedenis naar de wegen van de toekomst voert, vinden door onze wortels te herontdekken.” Op What Remains zie ik dit idee verwezenlijkt. De muziek lijkt vaak terug te grijpen op echo’s uit het verleden. Het album verloopt als een muzikale expeditie, een soundtrack die ons door tijd en ruimte leidt. In het titelstuk lanceren de strijkers vanuit momenten van diepe bezinning steeds opnieuw lichtbanen naar een mystiek klankuniversum vol uitbundige sferen en kleuren.
Vlammende strijkstokken
De muzikale ontdekkingsreis gaat vervolgens naadloos over in een drietal korte intermezzo’s, arrangementen door het Dudok Quartet Amsterdam van werken van Pérotin, Guillaume De Machaut en Carlo Gesualdo.
Van daaruit is het een logische overgang naar de Amerikaanse componist Steve Reich en diens iconische werk Different Trains. Zowel Roukens als Reich werden beïnvloed door vroege polyfone muziek.
Dudok Quartet Amsterdam nam alle zestien strijkerspartijen van Different Trains op in de studio, onder andere om hun eigen backing tapes te hebben voor live uitvoeringen in de toekomst.
Als kind van gescheiden joodse ouders reisde Steve Reich steeds heen en weer tussen het oosten en het westen van de Verenigde Staten, met de trein. Tijdens deze periode vond de Holocaust plaats in Europa en Reich realiseerde zich later dat hij in een heel andere trein had kunnen zitten. Different Trains, met jagende strijkers op de locomotief en het geluid van oude treinen en de stemmen van onder anderen Reichs vroegere gouvernante in een ritmische cadans verwerkt, is een van de meest aangrijpende documenten die de twintigste-eeuwse modern-klassieke muziek heeft opgeleverd. Het werk is nog altijd actueel, zo laat het met vlammende strijkstokken, passie en virtuositeit over en door alle lagen van het iconische werk scherende Dudok Quartet Amsterdam horen.
Het album eindigt met een nieuwe bewerking van het stuk Oraison van Olivier Messiaen. De Franse componist, organist en pianist schreef het werk in 1937 voor een ensemble van Ondes Martenots, een vroeg elektronisch toetsinstrument met een spookachtig oscillerende klank. Dudok Quartet Amsterdam bewerkte Oraison voor strijkkwartet, met behoud van de kosmische en vervreemdende, zeg maar mystieke, sfeer van het oorspronkelijke werk. Hiermee is de cirkel rond die begon met Joey Roukens.
Dudok Quartet Amsterdam vertelt met What Remains een meeslepend verhaal over tijdreizen door middel van muziek. Beam me up!
Dudok Quartet Amsterdam – What Remains (Rubicon)
Photos Dudok Quartet Amsterdam © Green Room Creatives – Yuri Andries