Beethoven schreef volgens velen zijn meest revolutionaire muziek voor strijkkwartet. Het Britse Brodsky Quartet zette aan het begin van dit Beethovenjaar (de componist werd 250 jaar geleden geboren) zijn laatste kwartetten in vuur en vlam.

“Geloof jij in het genie?” vroeg ik lang geleden tijdens een interview aan Jaz Coleman, leider en zanger van de rockformatie Killing Joke en tevens een begenadigd orkest-arrangeur, die onder andere met The Rolling Stones heeft gewerkt, en hij antwoordde: “Salvador Dali!” Hij zweeg vervolgens even en zei toen: “Bij echte genialiteit is God tot op zekere hoogte betrokken. Meesterschap tot perfectie ontwikkeld. Uit het verleden kan ik dan verder nog Beethoven noemen. Beethoven en Dali, meer is er eigenlijk niet geweest.”

BRODSKY QUARTET

Het Britse Brodsky Quartet gaat al even mee. Van de bezetting waarmee het in 1972 begon zijn alleen nog violist Ian Belton en celliste Jacqueline Thomas over. Zij spelen al samen vanaf dat ze een jaar of elf, twaalf waren. De later gekozen naam Brodsky Quartet verwijst naar de Russische violist Adolf Brodsky, die een favoriet was van Tchaikovsky.

Het repertoire van het Brodsky Quartet is breed en varieert van kwartetten van Haydn en Mozart tot werken van diverse hedendaagse componisten. Ze hebben composities van Schubert, Tchaikovsky, Borodin, Elgar en Delius opgenomen en twee keer alle vijftien strijkkwartetten van Shostakovich, de laatste keer live in het Muziekgebouw in Amsterdam. Met Crumbs ‘Black Angels’, een door de Vietnam-oorlog geïnspireerd werk waarin de Amerikaanse componist George Crumb stelling neemt tegen geweld en onderdrukking, presenteerde het Brodsky Quartet zich in 1993 voor het eerst in haar bestaan elektrisch versterkt.

Naast het spelen van klassieke muziek werkten de strijkers samen met rock- en popcoryfeeën als Elvis Costello (o.a. ‘The Juliet Letters’), Björk, Sting en Paul McCartney. Zij waren ook betrokken bij projecten waarin muziek wordt gekoppeld aan beeldende kunst of theater.

Met de 3CD-box ‘Beethoven – Late String Quartets’, opgenomen in de periode 2017-2019, sluit het Brodsky Quartet een hoofdstuk af. Het zijn de laatste opnamen met violist Daniel Rowland, die sinds 2007 deel uitmaakte van het kwartet. Hij is hier te horen samen met altviolist Paul Cassidy en de Brodsky’s van het eerste uur violist Ian Belton en celliste Jacqueline Thomas.

Revolutie

Aan het eind van zijn leven was Beethoven volledig doof. Ook geestelijk ging het niet zo goed met de componist. Hij verwerkte zijn pijnen en psychische worstelingen maar ook zijn vrezen en hopen in zijn laatste composities. Deze strijkkwartetten horen dan ook tot zijn meest persoonlijke, meest intieme werken. Ze laten niet alleen de componist maar ook de mens Beethoven horen, met zijn ziel bloot op zijn kwetsbaarst; afhankelijk van de uitvoerenden, dat dan weer wel. Wat dat laatste betreft zijn deze laatste strijkkwartetten van Beethoven bij de strijkers van het Brodsky Quartet in goede handen. Hun uitvoering kent een grote emotionele bezieling. Sterke, lichamelijke hartstochten van de spelers kunnen soms ten koste gaan van de kwaliteit van een muzikale uitvoering. Maar dat is hier niet het geval. Ook technisch weet het viertal de spanning er van begin tot eind in te houden. Uitschieters – maar er zijn er meer – kunnen worden gevonden in het weemoedige, laatste deel van Strijkkwartet Nr. 11, Op. 95 ‘Serioso’, in de prachtig afwisselende verhaallijnen die Nr. 13, Op. 130 karakteriseren, in het lyrische meeslepende Nr. 16, Op. 135. Het klapstuk van de collectie is echter ontegenzeggelijk ‘Große Fuge’, Op. 133. Dit wordt in de uitvoering van de Brodsky’s tot een monument van instrumentale expressie, een roller coaster van muzikale opwinding en avontuur. Vijftien minuten duurt de revolutie, maar alleen die al maken deze opnamen tot een geslaagd project.

BEETHOVEN: LATE STRING QUARTETS
Brodsky Quartet
CHAN201143/EAN 0095115211427