Sugarcubes Vechten Tegen Beroemdheid
door C. Cornell Evers, OOR 2 juli 1988
De overmatige aandacht die vooral de Britse media aan de IJslandse formatie The Sugarcubes besteedden, nadat hun eerste single Birthday pijlsnel naar de eerste plaats van de independent-charts steeg, riekt naar de zoveelste hype. De uitstekende langspeler Life’s Too Good laat echter horen dat de rond zanger/trompettist Einar Benediktson en zangeres Björk Gundmundsdottir opgetrokken formatie er zonder al deze heisa ook wel gekomen zou zijn.
IJsland telt slechts 249.000 inwoners. ‘Een elite-club noemt Einar Benediktson het, ‘met een nog beperkter ledenaantal dan American Express.’
IJslanders werken gemiddeld zo’n 14 uur per dag, hebben soms zelfs twee of drie banen tegelijkertijd, enkel en alleen om een tamelijk hoge levensstandaard te kunnen continueren. Opmerkelijk is dat het eiland het hoogste aantal schaakkampioenen per hoofd van de bevolking in de wereld kent. Er wordt op bijna maniakale wijze gelezen met een gemiddelde van 16 boeken per persoon per jaar. Niet zo verwonderlijk als we weten dat de nationale televisie tot voor kort slechts drie avonden per week uitzond. Door haar lange overlevingsgeschiedenis in het noorden van de Atlantische Oceaan is het occulte in IJsland diep geworteld en maakt net zo deel uit van het dagelijkse leven als bijvoorbeeld supermarkten.
Het is tegen deze achtergronden dat de rond de twee ex-leden van de anarcho-formatie KUKL – Einar Benediktson en Björk Gundmundsdottir – geformeerde formatie The Sugarcubes een sound ontwikkelde die opmerkelijk fris en eigenwijs klinkt. Zowel in de instrumentatie als in de arrangementen worden risico’s genomen, waarbij ondanks de vette knipoog naar de psychedelica van de jaren zestig de jaren tachtig prominent aanwezig zijn. Allemaal pluspunten, waarbovenop nog eens het indringende stemgeluid van Björk komt, die in haar expressie zowel refereert aan het extroverte van Sinéad O’Connor als aan het mystificerende effect van Kate Bush en die zingt over voor haar ‘alledaagse’ zaken als ‘ontmoetingen met God’ en de erotische herinneringen van mensen van vijftig die terugkijken naar hun jeugd.
Strijd
De singles Birthday, Cold Sweat en Deus en nu dan ook de langspeler Life’s Too Good werden met superlatieven overladen, met als gevolg dat The Sugarcubes als de zoveelste redding van de ingeslapen popscene worden gezien. Het laat de betrokkenen zelf tamelijk onberoerd. ‘Ik weet ook wel dat er een hele hoop over ons geschreven wordt,’ haalt Einar zijn schouders op. ‘Wij zitten echter de meeste tijd op IJsland en merken daar nauwelijks iets van. Wij leven daar toch nog tamelijk geïsoleerd.’
Hij is even in Nederland, enkele weken voor The Sugarcubes op 8 juli met een optreden in het Amsterdamse Paradiso de hoge verwachtingen zullen proberen waar te maken. Bij hem zijn de frêle Björk, behalve zangeres moeder van een twee jaar oude zoon, en gitarist Thor. Daarmee is de helft van het sextet dat als The Sugarcubes furore maakt aanwezig om enkele nijpende vragen te beantwoorden.
Ook al merken jullie er in IJsland minder van, het zal je toch niet geheel onberoerd laten, al deze publiciteit?
Einar: ‘Dat valt wel mee, in die zin dat we niet meteen 32 Birthday-singles zijn gaan schrijven. Wij willen onze integriteit en standaard bewaren. Onze standaard verlagen we niet. Die wordt zelfs steeds hoger. Iedere keer opnieuw gaan we weer een stapje verder, stellen onze verwachtingen op een hogere standaard in en proberen die te bereiken.’
Björk: ‘We zouden ons vervelen als we dat niet deden. Als we plezier willen houden in hetgeen we doen, dan moeten we steeds nieuwe doelen vinden.’
Einar: ‘Zogauw er iemand in de band niet meer gelukkig is met hoe de zaken lopen, dan is er iets verkeerd. Wij herstellen dat soort dingen door naar nieuwe uitdagingen te zoeken. Vergelijk het met een auto die het op een gegeven moment niet meer doet en waarbij je op zoek gaat naar wat er aan schort, om daar vervolgens een oplossing voor te vinden. Dat is wat wij doen. Wij zijn altijd aan het zoeken.’
En dat is in IJsland gemakkelijker, door de geïsoleerde positie?
Björk: ‘Och, ik weet niet of dat zoveel verschil maakt. In IJsland zijn ook heel veel dingen gaande. Er is daar een band, Strax, die een soort van mainstream popmuziek speelt. Die band is erg groot op IJsland. Het gevolg is dat heel veel muzikanten, vaak jonger dan wijzelf, proberen in het voetspoor van Strax te treden. Wij zouden dat ook kunnen doen. Wij zouden heel gemakkelijk allerlei populaire Britse en Amerikaanse groepen kunnen gaan imiteren, zoals zoveel IJslandse bands doen. De reden waarom we zijn zoals we zijn heeft dan ook minder te maken met het feit dat we in IJsland leven als wel dat we gewoon onszelf zijn.’
Thor: ‘Wij zijn uniek!’
Einar: ‘Wij werpen juist het karakteristieke aspect van het individu op, dat elke persoon tot iets unieks maakt. Sommige mensen doen hun hele leven lang hun uiterste best om toch maar tot de massa te gaan behoren. Wij niet. Door de eeuwen heen hebben IJslanders voor hun leven moeten vechten. Wij hebben moeten vechten voor ons bestaan als band. En nu krijgen we inderdaad alles op een gouden schaaltje aangereikt. Dat betekent echter niet dat we met vechten ophouden. Wij gaan daar mee door. Een leven zonder strijd stelt nauwelijks iets voor. Zo vechten we nu tegen de beroemdheid.’
Thor: ‘Vechten is wat ons staande houdt. Het is onze levensenergie.’
Einar: ‘Onze strijd tegen beroemd zijn houdt in dat wij weigeren te erkennen dat we beroemd zijn. En dat standpunt zullen we in blijven nemen tot de band ermee ophoudt. En dat gebeurt zogauw we er geen lol meer in hebben.’
Thor: ‘En natuurlijk zegt iedereen dat onze standpunten wel bij zullen trekken als we wat ouder worden. Ik vind dat echter onzin.’
Einar: ‘Iedereen in deze band is 25, alleen Björk is 22. Denk je nou echt dat we dit soort muziek zullen spelen als we 39 zijn? Wij vechten niet om maar Sugarcubes-muziek te kunnen spelen. Wij vechten om de muziek te kunnen spelen die iets zegt van hoe we ons vandaag voelen.’
Intellectueel
Eerder gepubliceerde interviews met The Sugarcubes zijn nogal eens in een waas van surrealisme gehuld.
Björk: ‘Er is nu eenmaal door journalisten besloten dat wij intelligente wezens zijn, die voor alle problemen een oplossing weten. Helaas is dat niet zo. Ik heb medelijden met journalisten die ons zonodig als intellectuelen moeten zien. Zij gaan op een intellectuele manier met muziek om en dat is verkeerd.’
Einar: ‘Ze proberen hun eigen bestaan te rechtvaardigen.’
Björk: ‘Wij schijnen anders te zijn dan ze gewend zijn en zij vinden dat ze de taak hebben om uit te leggen waarom we anders zijn. In het begin noemden ze ons weirde eskimo’s, tot ze er achter kwamen dat er op IJsland helemaal geen eskimo’s wonen. Vervolgens hebben ze ons surrealisten genoemd. Gelukkig zijn ze daar nu een beetje mee opgehouden, omdat ze totaal geen tegengas van ons kregen.’
Einar: ‘Wij willen gewoon doen en niets uit te leggen hebben.’
Björk: ‘Accepteer ons. Wij zijn wat we zijn. Het is niet nodig om ons te analyseren voordat je ons kunt begrijpen. Wij hebben er geen zin in om onszelf te verklaren. Wij praten liever over een grappige film of zo. Robocop bijvoorbeeld is een briljante film. Die gaat over echt menselijke gevoelens.’
The Sugarcubes staan voor echt menselijke gevoelens?
Björk: ‘Ja, en ik denk dat mensen daarom onze teksten zo weird vinden. Omdat wij gewoon over echte dingen zingen, dingen die kúnnen gebeuren. Als je echt weirde teksten wilt horen zou je voor de verandering eens naar Rick Astley moeten luisteren. Die vind ik nu werkelijk onwerkelijk.’
Einar: ‘Wij zijn vaak te echt om waar te zijn.’
Björk: ‘Waar onze songs over gaan is dat het leven goed is. Het leven is briljant en ik ben hier om ervan te genieten. Wat werkelijk is is dat mijn zoontje boven in de hotelkamer ligt te slapen en dat een vriendin een oogje in het zeil moet houden terwijl ik hier met jou praat. En ik weet niet eens wie jij bent. Wie ben jij?’
VIDEO ‘BIRTHDAY’