THE
THE
KOORDDANSEN OP EEN VUILNISBELT
Optreden doet Matt Johnson nog steeds niet, maar als The The dook hij onlangs op met een even veelzijdig als pretentieus project: Infected. Drie jaar na het persoonlijke album Soul Mining brengt Johnson behalve een nieuwe elpee tevens een boek met teksten, foto’s en illustraties op de markt en werd er een film geschoten op locatie in Peru, Bolivia, New York en Londen. Op Infected schetst de 24-jarige depro-specialist het verval en de aftakeling van de menselijke soort, haar agressie en obsessies. De sleutelvraag: Zal de mensheid ooit het stadium van de Neanderthaler ontgroeien?
door C. CORNELL EVERS | foto WIM VAN DE HULST | OOR 29 november 1986
De lage zon aan het eind van de dag geeft het verlaten havengebied een sfeer van troosteloosheid. Een niemandsland waar de tijd stil lijkt te staan en niets meer van belang is, depressie en melancholie een beschuttende mantel vormen.
Onkruid woekert over en tussen verroeste rails, lege bierblikjes, een enkele drankfles. Roerloos omhoogtorenende kranen kijken als versteende giganten toe. Terwijl Matt Johnson en fotograaf Wim van de Hulst in de verte tussen de lege treinwagons verdwijnen nadert een politiewagen. Onderzoekende blikken in de richting van de eenzame auto, even een aarzeling… en een wolk van uitlaatgassen is al wat rest, loodzwaar weer de stilte. In de verte begint een vliegtuig aan zijn landingsbaan.
Op de terugweg naar het hotel vertelt Matt honderduit over de enorme hal waarin de video van Heartland is opgenomen, informeert naar het Amsterdamse uitgaansleven, vrouwen en waar hij coke kan scoren. De warrige bos haar van drie jaar geleden is verdwenen, het jongens-achtige open gezicht heeft plaats-gemaakt voor een scherp getekend profiel dat de sporen van een onregelmatig leven draagt.
Ten tijde van Soul Mining liet Matt al weten film als ‘een veel directer en dus effectiever medium’ te beschouwen dan muziek. Voor Infected nam hij maar liefst vier regisseurs in de arm, waaronder Tim Pope en Coil’s Peter ‘Sleazy’ Christopherson, om met hun hulp het hele album te verfilmen. Behalve naar Londen en New York, waar Matt voor het suggestieve Out Of The Blue in een bordeel half-naakt met een go-go-danseres aan het zeulen slaat en in een soort Taxi Driver-sfeer met een cabriolet door Spanish Harlem scheurt, terwijl een vrouw haar benen om zijn hoofd klemt, reisde het team naar Bolivia en Peru om ook daar enkele tracks in filmbeelden te vangen. Opmerkelijke plaatsen, zeker voor iemand die zweert bij individuele vrijheid en die walgt van elke vorm van onderdrukking. Met name Bolivia heeft een lange geschiedenis achter zich van militaire staatsgrepen en rechtse terreur. Het was daar dat in 1967 de bij linkse jongeren populaire Cubaanse arts en guerrilla-leider Che Guevara vermoord werd, terwijl het land tevens een naam heeft als vrijhaven voor vroegere nazi-beulen.
Matt verdedigt zich met het argument dat zowel Peru als Bolivia de keus van de regisseur waren, die daar eerder had gewerkt. ‘En ik wilde absoluut de meest krachtige beelden om de staat waarin de mensheid verkeert te beschrijven. Op dezelfde maner als ik dat in mijn teksten doe. En omdat zowel mijn teksten als de muziek cinematografische kwaliteiten hebben, wilde ik dit soort locaties.’
Van vrijheidsbeperkende omstandigheden heeft hij niets gemerkt, zo merkt Matt verder op. ‘Oké, Peru is erg arm, maar vooral in Bolivia maakten de mensen een erg gelukkige indruk. Alsof ze volkomen tevreden waren met hun bestaan. Trotse mensen, met gezichten die kracht uitstraalden. We hebben in La Paz zelfs in de gevangenis gefilmd. En om eerlijk te zijn was daar meer vrijheid dan in de meeste Britse gevangenissen. Er zaten veel Amerikanen en Canadezen, sommigen al tien jaar, met van die lange baarden en zo. Maar onder uitstekende omstandigheden. Ze kunnen drugs kopen als ze willen, vrouwen hebben. Er was daar gewoon beschaving, waar in de overbevolkte Britse gevangenissen de dienst door geweld wordt uitgemaakt. En natuurlijk staat deze gevangenis niet voor heel Zuid-Amerika. Maar soms vraag je jezelf af of de berichten die we hier uit die streken ontvangen wel helemaal volledig zijn…’
Voor Matt Johnson heeft het soort mensen dat hij in Zuid-Amerika ontmoette in ieder geval meer karakter dan de Westerling, die opgegroeid is met de verworvenheden van het kapitalisme. ‘Het hele concept van het kapitalisme bestaat uit het scheppen van behoeften die er in beginsel niet zijn. Mensen wordt aangepraat dat ze zonder bepaalde artikelen niets zijn, niet meetellen, zodat ze zich vet en lelijk gaan voelen. Ze móeten kopen: auto’s, huizen, vrouwen… Om zich compleet te wanen. Er wordt een afhankelijkheid gecreëerd die individuele personen tot zwakke schepsels zonder ruggengraat degenereert. Wat dat betreft is het interessant om de ontwikkelingen in veel communistische landen te volgen. Daar wordt in eerste instantie de aandacht van de consument vooral op de zogenaamd hogere kunstvormen gericht. Zoals klassieke muziek. Ik ben nog nooit in een communistisch land geweest – met uitzondering van Bulgarije – maar ik zou graag eens aan den lijve ondervinden wat nu precies het verschil is tussen West en Oost, kapitalisme en communisme. Het communisme zal echter net zo goed zijn negatieve kanten hebben.’
Is Matt Johnson een linkse propagandist? ‘Nee, ik ben een fascist en lid van het Nationaal Front. Wist je dat niet?’ Ik haal mijn schouders op, onverschillig voor dit soort puberale onzin. Hij verontschuldigt zich: ‘Sorry, ik wilde proberen een reactie los te krijgen. Bijna iedere songschrijver in Engeland die politieke teksten schrijft is links. Er zijn geen rechts georiënteerde muzikanten. Het zou goed zijn als er wat waren. Dat zou het medium interessanter maken.’
‘Frustrerend’, vindt Matt het dat een muzikant die er politieke ideeën op na houdt en deze in zijn teksten uitdraagt een publiek heeft dat het altijd in alle opzichten met hem eens is. ‘De confrontatie ontbreekt. En dat is zeker in mijn geval zo. In mijn politieke songs verwoord ik over het algemeen een in brede kring gangbare mening, beargumenteer ik de fundamentele noodzakelijkheid van voorlichting en opvoeding, willen we tenminste ooit écht tot beschaving komen. Die weg is namelijk nog heel lang, zeker als je ziet dat het grootste deel van de mensheid zich nog altijd als Neanderthaler gedraagt. In Engeland bijvoorbeeld slaat het verval dermate toe dat het inmiddels bijna obscene vormen heeft aangenomen. Ik moest onlangs naar het ziekenhuis en was volkomen verbijsterd, geschokt, toen ik constateerde dat de keukens gesloten waren. Omdat ze ontzettend smerig waren. Het stikte er van de ratten en kakkerlakken. Er zijn veel ziekenhuizen waar dat soort toestanden heerst. Engeland begint langzamerhand enorm af te glijden, verliest ook zijn eigen identiteit. Het vreemde is echter dat veel Britten weigeren de waarheid onder ogen te zien en vanuit een zekere arrogantie menen dat het land zich in economisch opzicht nog steeds kan meten met industrie-landen als Frankrijk en West-Duitsland, terwijl het in werkelijkheid eerder in een adem met bijvoorbeeld Portugal genoemd kan worden. Nog tien, hooguit vijftien jaar, maar dan is Engeland waarschijnlijk het zoveelste Derde Wereld-land.’
This is the land, where nothing
changes
The land of red buses & blue
blooded baby’s
This is the place where
pensioners are raped
& The hearts are being cut, from
the welfare state
(uit: Heartland)
Groot-Brittannië als uitgehold karkas. Zo schetst Matt Johnson in zijn observaties de eens glorierijke natie, ooit het centrum van een imperium. De roem is er niet meer, het typisch Britse patriottisme vervallen tot een karikaturaal niveau. Het land is een vuilnisbelt, maar tegelijkertijd of juist daarom een bron van inspiratie voor Matt Johnson. ‘Engeland is een vruchtbare plaats voor een creatief iemand om te leven. Er hangt een zekere spanning in de lucht. Waar je ook komt, er is altijd wel iets dat je grijpt, overal is geweld. Je leest het in de kranten, maar voelt het ook op straat. Er is angst. Mensen zijn bang als je ze aanspreekt. Ik vind dat in zekere zin stimulerend, op een bijna perverse manier. Daarom is Infected zoveel agressiever geworden dan Soul Mining. Omdat het land waarin ik leef agressief en gewelddadig is. Infected is mijn antwoord op die ontwikkelingen. Ik zie Engelands toekomst erg somber in, waar ik over die van mij vol optimisme ben. Jammer voor Engeland, maar we hebben weinig meer met elkaar te maken. Wat me nog bindt is hoogstens een zeker gevoel van nostalgie. De rest – de houding van de meeste Britten, de leefomstandigheden – kan me gestolen worden. Kijk alleen naar de architectuur. De Britse architectuur van na de oorlog is echt een aanfluiting, tekenend voor wat het land is: een farce, een absolute tragedie.’
‘This is the 51st state of the U.S.A.’, heet het in Heartland. ‘Holland is nummer 54, België 55. Het Amerikaanse rijk strekt zich uit van West-Europa tot Zuid-Amerika, met al de plaatsen en landen daartussen. Porto Rico is in werkelijkheid vaak de 51ste staat genoemd maar ik vond het meer toepasselijk voor Engeland. Zo staan de zaken er sinds de oorlog nu eenmaal on-officieel voor. Heartland is overigens niet zozeer anti-Amerikaans als wel gericht tegen hun buitenland-politiek, het gegeven dat in principe de soevereiniteit van elk land de vuilnisbak in kan als het gaat om Amerika’s zogenoemde veiligheid. Vooral in Zuid-Amerika. Maar ook een land als Nieuw-Zeeland ontkomt daar niet aan. Zoals je weet weigerden zij onlangs Amerikaanse schepen met kernwapens aan boord de toegang tot hun wateren. Het gevolg was dat Amerika bij Thatcher heeft gepleit om economische sancties tegen Nieuw-Zeeland af te kondigen. Ziek, vind je niet?’
Drie jaar geleden verscheen de eerste elpee die Matt onder de naam The The uitbracht. Soul Mining was een in alle opzichten glashelder en uitgebalanceerd pop-album waarop de toen 21-jarige Johnson met een analytische precisie wroette in zijn eigen diepere gevoelens en daar op zeer persoonlijke wijze verslag van deed. Eerder maakte hij als The The de singles Controversial Subject en Gold Spell, nam hij met de experimenteel-gerichte groep The Gadgets enkele richtingloze albums op en bracht hij onder eigen naam het psychedelische Burning Blue Soul uit. Een tweede solo-elpee The Pornography Of Despair ligt al jaren op de planken maar zal voorlopig nog niet te koop zijn. Omdat, zo vindt Matt Johnson, The Pornography Of Despair dermate depressief is dat naar zijn gevoel de mensheid deze plaat niet aan zou kunnen. Nog niet.
Kende Soul Mining een zekere eenduidigheid in zowel instrumentatie als productie, in de acht songs die samen de elpee Infected vormen bewandelt Matt onderling sterk van elkaar verschillende paden. De arrangementen en veelal orkestrale productie verlenen echter iedere song een koortsige vorm van bezetenheid, terwijl Johnsons venijnige vocalen voor de allesverbindende constante factor zorgen.
The The als pseudoniem voor het eenmansbedrijfje van Matt Johnson bestaat niet meer. The The is de naam van een paraplu-organisatie onder welke naam voor het Infected-project naast drie producers maar liefst 63 musici in wisselende bezettingen opereerden, vier video-regisseurs actief waren, een fotograaf en Matts broertje Andy Dog zowel verantwoordelijk was voor de bizar-expressieve hoesontwerpen als voor de illustraties in het Infected-boek.
Het zal duidelijk zijn dat Infected alleen te realiseren viel dankzij enorme voorschotten van platenmaatschappij CBS. Of het uiteindelijke resultaat daar echter jubelend onthaald is valt te betwijfelen. De film schijnt binnen de burelen van CBS al tot menige discussie te hebben geleid. Volgens Matt wilde CBS in sommige gedeelten het mes zetten, omdat ze niet ‘passend’ zouden zijn, ‘smerig’: ‘Vooral met Out Of The Blue hadden ze nogal moeite, de bedscenes met een go-go-danseres. En met Twilight Of A Champion dat gaat over de altijd voortdurende innerlijke strijd tussen onschuld en corruptie. Ik steek op een gegeven moment een geladen revolver in mijn mond en dat vonden ze te suïcidaal. Zoiets zou nooit op televisie vertoond kunnen worden, was het argument. De video’s zouden niet in de geest van het project zijn. Waarschijnlijk zijn ze geschrokken, omdat ze niet verwachtten dat het uiteindelijke resultaat zo shockerend zou worden. Maar als je de visuele kant veel minder sterk maakt dan de teksten, zoals zij het liefst zouden willen, dan kun je zoiets beter helemáál niet doen.’
Een andere bron van wrijving tussen muzikant en platenmaatschappij vormde de 12-inch Sweet Bird Of Truth, welke song ook op het Infected-album voorkomt. In Sweet Bird Of Truth verplaatst Matt zich in de belevingswereld van een Amerikaanse bommenwerper-piloot die bij een aanval op een Arabisch land neergeschoten wordt. Let wel: op het moment dat Matt Sweet Bird Of Truth schreef – december vorig jaar – was er van Reagans wraakactie op het Libië van kolonel Gaddafi nog geen sprake, Tripoli nog niet bestookt met Amerikaanse bommen.
‘Het zat gewoon in de lucht,’ verklaart Matt Johnson de vooruitziende blik die tot Sweet Bird Of Truth leidde. ‘Als je het nieuws een beetje volgde en analyseerde kon je op je vingers natellen dat het ergens tot een clash tussen de Islam en het Westen moest komen. Wat ik met Sweet Bird Of Truth voor ogen had was een song waarin ik uitgaande van een dergelijke raid een Amerikaanse piloot van een louter op geld beluste grootsprakige macho laat worden tot een bibberend schepsel dat steeds sterker aan zichzelf en zijn beweegredenen begint te twijfelen naarmate hij dichter bij zijn doel komt en de Arabische doodsgezangen sterker worden. Het probleem was dat de Amerikanen op een gegeven moment Libië aanvielen, waardoor ik vond dat de plaat ogenblikkelijk uitgebracht moest worden. Vooral omdat onze bases voor die operatie waren gebruikt. Ik walgde daarvan. Net als heel veel anderen trouwens. Er ging echt een golf van afgrijzen door het land. Niemand kon het in eerste instantie ook geloven. Van regeringswege werd CBS gezegd dat ze de Amerikaanse vlag weg moesten halen, omdat ze anders een doelwit voor terroristen zouden kunnen zijn. Ik wilde absoluut de plaat uitbrengen, maar bij CBS vonden ze het nogal gevoelig liggen. Ze wilden in dit soort omstandigheden liever niet de eventuele aandacht van terreurgroepen trekken. Terwijl de song niet eens anti-terreur is of zoiets. Uiteindelijk zijn we tot een compromis gekomen en is de plaat in een gelimiteerde oplage uitgebracht. Maar zij móest uitkomen.’
Nurse me into sickness, nurse
me back to health
& Tell me what it is
That I want in this world
(uit: Infected)
‘Pervers,’ noemt Matt Johnson zichzelf. ‘Ik ben pervers in mijn normaalheid. Vooral in de rock-scene zijn er veel mensen die heel erg hard proberen pervers te zijn. Ik bèn het: tamelijk ziek, om van te kotsen soms, sadistisch. Ik kan iemand zo stangen dat hij door een hel gaat. Maar verder ben ik eigenlijk heel normaal en zéker geen smeerlap. Ik vind alleen dat als je bepaalde karakter-eigenschappen of gevoelens hebt, dat je je daar niet tegen moet verzetten. Tenzij je de aanvechting voelt om iemand te vermoorden.’
Waarom dáár de grens getrokken? ‘O, vind jij het oké dan om iemand naar de andere wereld te helpen? Weet je waarom? Omdat je anders de gevangenis indraait. Ik vraag me weleens af hoever mensen zouden gaan als de angst voor vergelding weg zou vallen. Ik denk heel ver. Sommige instincten worden alleen maar onderdrukt door de dreiging van straf. Kijk naar Amerika waar het misdaadcijfer in sommige plaatsen met 50 procent gestegen is door het toenemende gebruik van crack. Mensen worden door dat spul overmoedig. De angst voor straf valt weg tegen de angst niet meer te kunnen scoren. In New York is er een club The Devil’s Nest – een heel toepasselijke naam – waar je als je binnenkomt je revolver moet afgeven in een soort garderobe, waarna je je crack kunt kopen. Ongelooflijk maar waar: zoals je in andere plaatsen je hoed ophangt, hebben ze daar een mand vol revolvers. Ze schieten je kop er ook om het minste of geringste af. Het bestaan is daar echt teruggebracht tot een soort pré-historisch niveau. Alleen de sterksten overleven.’
Angst is ook het fundament waarop de georganiseerde godsdienst gegrondvest is, aldus Johnson, die vervolgens stelt dat daarom in de eerste plaats religie is ‘uitgevonden’. ‘Om mensen eronder te houden.’
Of hij zich een moderne samenleving voor kan stellen zonder leger en politie? ‘In een beschaafd land is het een noodzakelijk kwaad. Om een beschaafd land te blijven. Je kunt je daar wel tegen verzetten maar tegelijkertijd besef je de noodzakelijkheid van het systeem. Dat is de ironie van de hele situatie. De ironie van het menselijk bestaan is dat de soort zo weinig moraal heeft dat ze zonder een systeem dat op vergelding berust niet zou overleven, tenzij in een zeer barbaarse vorm. Je komt op deze manier alleen heel dicht bij een fascistische manier van denken. Maar angst voor straf is vaak de enige mogelijkheid om de zwakkeren in onze maatschappij te beschermen, de orde te handhaven. Aldus wordt een kunstmatig evenwicht in stand gehouden.’
Maar toch, hoever kan een staat in haar ‘bescherming’ gaan vooraleer democratie overgaat in fascisme, wil ik zijn mening weten. ‘Engeland staat erg dicht bij de politie-staat. De bevoegdheden van de politie zijn onlangs weer enorm uitgebreid. Ze mogen nu iemands deur intrappen en hem of haar enkele dagen vasthouden, zonder dat sprake is van een aanklacht. Rubber kogels en traangas in de straten zijn een alledaagse werkelijkheid geworden. En iedere keer dat er tegen dit soort ontwikkelingen gedemonstreerd wordt, stelt de politie zich alleen maar harder op. Engeland propageert vrijheid van meningsuiting, maar alles wat afwijkt van hetgeen de politieke partijen verkondigen wordt als obsceen gezien. Eerlijk gezegd geloof ik niet dat er veel aan grenslijn te vinden is.’
Matt Johnson: een koorddanser over de schizofrenie van het leven. Is hij een moralist? Hij is tegen censuur maar vindt sex en geweld op de televisie slecht voor kinderen.
WWW
thethe.com
*Cover artworks: Andy Dog
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door een kleine bijdrage te doen. Zo help je CCRyder doorgaan.
Met iDEAL kun je via de beveiligde omgeving van je eigen bank CCRyder waarderen.