De Britse tenor James Gilchrist combineert op Solitude, een lied-album rond het thema eenzaamheid, eigentijds repertoire met werken van Schubert en Henry Purcell. De zanger wordt hierbij begeleid door pianiste Anna Tilbrook.
Eenzaamheid is naast liefde, en het verlangen naar of het gemis daarvan, misschien wel de emotionele staat die dichters, schrijvers, musici en andere kunstenaars het meest inspireert. Eenzaamheid is het gevoel alleen in het leven te staan, gescheiden, afgesneden te zijn van anderen. Let wel, eenzaamheid is een gevoel, het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten. Dat gevoel kan samenvallen met, maar is niet noodzakelijk overeenkomstig de werkelijke situatie. De sociologie maakt onderscheid tussen situationele en duurzame eenzaamheid en tussen sociale en emotionele eenzaamheid. James Gilchrist omschrijft in zijn tekst bij ‘Solitude’ eenzaamheid als “Een staat van zijn die we nodig hebben, die we misschien te gemakkelijk over het hoofd zien, die moeilijker te bereiken en moeilijker te verdragen en te begrijpen is dan we verwachten”.
De vier werken op ‘Solitude’ representeren het thema van dit liedprogramma op verschillende en tevens onderling conflicterende manieren. ‘Oh Solitude, My Sweetest Choice’ (1684-85) van Henry Purcell (1659-1695), in een arrangement van Benjamin Britten (1913-1976), richt zich op twee nauw met elkaar verbonden thema’s van eenzaamheid: de stille rust die optreedt als er sprake is van een meditatieve staat en de pijn die wordt gevoeld bij het fysiek gescheiden zijn van een of meerdere geliefden. Voor liefhebbers van popmuziek kan worden opgemerkt dat de weemoed en de vocale intonatie hier associaties oproepen met ‘Songs from the Labyrinth’, het album met werken van zanger, luitist en componist John Dowland(1563-1626) dat Police-man Sting in 2006 uitbracht.
De zes ‘Einsamkeit’ liederen (1818) van Franz Schubert (1797-1828) vertegenwoordigen het gegeven van eenzaamheid als een belangrijk thema in de Duitse romantische traditie: het verlangen naar thuis, de eenzame zwerver en de onbereikbare beminde zijn belangrijke onderwerpen in de poëzie, literatuur en muziek van deze tijd. ‘Gib mir die Fülle der Einsamkeit!’ luidt de titel van het eerste lied, ‘Geef me de volheid van eenzaamheid!’ Meer wensen volgen: ‘Gib mir die Fülle der Thätigkeit!’, ‘Gib mir das Glück der Geselligkeit!’, ‘Gib mir die Fülle der Seligkeit!’, ‘Gib mir die Fülle der Düsterkeit!’, om ten slotte te eindigen met ‘Gib mir die Weihe der Einsamkeit!’ Momenten van spaarzaam op de piano gedoseerde melancholische contemplatie wisselen af met meer verhalende bijdragen. James Gilchrist toont zich een meester in zijn vertolking van de poëtische gelaagdheid die deze werken van Schubert bepalen.
In ‘Under Alter’d Skies’ (2017) onderzoekt de Britse componist Jonathan Dove (1959) eenzaamheid als gevolg van verdriet en verlies. De zevendelige cyclus bevat stukken tekst van ‘In Memoriam A.H.H.’, een gedicht van de Britse dichter Alfred Lord Tennyson, dat deze in 1849 voltooide. Het is een requiem vol lyrische verzen voor zijn geliefde Cambridge-vriend Arthur Henry Hallam, die in 1833 in Wenen plotseling op 22-jarige leeftijd kwam te overlijden door een hersenbloeding. Het zijn liederen waarin de verslagenheid om het gemis en de treurnis van de achterblijvende de boventoon voeren. Het zijn emoties met een grote dramatische lading, die door tenor James Gilchrist en pianiste Anna Tilbrook echter met uiterste terughoudendheid worden gebracht, en juist daardoor buitengewoon krachtig zijn in hun intensiteit en expressie.
Het programma sluit af met ‘Hermit Songs’ (1952-53) van Samuel Barber (1910-1981), een tiental lankmoedig klinkende toonzettingen van de kanttekeningen en gedichten van Ierse monniken en geleerden uit de achtste tot de dertiende eeuw, die manuscripten kopieerden of verluchtten. Het zijn bijzondere teksten die laten zien dat deze anonieme mannen, die voor een leven van eenzaamheid en toewijding aan God kozen, net zo menselijk waren als ieder van ons.
Met ‘Solitude’ nemen James Gilchrist en Anna Tilbrook de luisteraar mee op een indringende maar ook dichterlijke excursie langs de vele facetten van de eenzaamheid. Het is een bijzondere tocht, veelzijdig in thematiek en rijk in muzikale schoonheid.
SOLITUDE
James Gilchrist (tenor), Anna Tilbrook (piano)
Chandos CHAN20145 / EAN 0095115214527