Zo ergens halverwege het album, in Earth’s Pores, klinkt het licht-melancholische, zangerige melodielijntje dat bijna als een herkenningstune door de hele carrière van de Vlaamse componist, pianist, contratenor, gitarist en musicoloog Wim Mertens loopt. Het is een fijne melodie, begeleid door krachtige ritmische aanslagen op de piano. Met zijn ingenieuze notenvlechtwerk laat het Wim Mertens horen zoals we hem kennen sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw.
De carrière van Wim Mertens als componist en uitvoerend musicus beslaat inmiddels zo’n 45 jaar. Volgens zijn biografie heeft hij tot nu toe meer dan 65 releases uitgebracht. De eerste twee waren meteen opvallend, namelijk For Amusement Only uit 1980 met elektronisch gemanipuleerde flipperkastgeluiden en uit datzelfde jaar At Home/Not at Home uitgebracht met twee tracks van zeven minuten elk. Later werden vier outtakes toegevoegd aan deze laatste release, die een mix liet horen tussen avant-garde rock en de repetitieve structuren waar hij later bekend mee zou worden.
Ranges of Robustness is de titel van de nieuwste van Wim Mertens. Op dit album onderzoekt de componist verschillende aspecten van het begrip ‘robuustheid’ in de context van de huidige tijd.
Repetitieve muziek
Geboren in 1953, studeerde Wim Mertens aanvankelijk muziektheorie en piano aan de Koninklijke Conservatoria van Brussel en Gent, voordat hij afstudeerde in politieke en sociale wetenschappen aan de Katholieke Universiteit Leuven en musicologie aan de Universiteit van Gent.
In 1978 werd hij producent voor Radio 2 (Radio Brabant) en produceerde concerten van onder anderen de minimal-componisten Philip Glass en Steve Reich.
Mertens is tevens bekend als auteur van ‘De Amerikaanse Repetitieve Muziek’ (1980), het eerste boek dat de Amerikaanse school van repetitieve muziek uitgebreid onderzocht. In dit boek behandelt Mertens composities van La Monte Young, Terry Riley, Steve Reich en Philip Glass en presenteert repetitieve muziek als een natuurlijke ontwikkeling binnen de twintigste-eeuwse kunstmuziek.
Formaten en settings
Wim Mertens staat bekend om zijn composities in diverse formaten en settings, waarbij hij vaak ongebruikelijke instrumentaties gebruikt. Hij heeft concerten gegeven in heel Europa, Noord- en Midden-Amerika, Japan, Thailand en Rusland, zowel solo als met zijn ensemble.
Naast de zangerige melodielijnen die kenmerkend zijn voor zijn werk, maakt Wim Mertens regelmatig gebruik van echte vocale partijen. Op albums als Maximizing the Audience, A Man of no Fortune en With a Name to Come introduceerde hij zang. Hij bracht albums uit met uiteenlopende ensembles waaronder het Brussels Philharmonic.
Wim Mertens publiceerde partituren voor uiteenlopende projecten, waaronder originele muziek voor stomme films en live optredens bij modeshows. Hij componeerde voor theaterproducties en films als The Power of Theatrical Madness van Jan Fabre (1984), The Belly of an Architect van Peter Greenaway (1987), Je pense à vous van Dardenne brothers Jean-Pierre en Luc Dardenne (1992), Li – Between the Devil and the Deep Blue Sea van Marion Hänsel (1992) en Father Damien van Paul Cox (1999). In 2009 werd de box Music and Film uitgebracht, met verzamelde filmmuziek van Mertens. Daarnaast verschenen in 2009 het studioalbum The World Tout Court en in 2010 Zee versus Zed, bestaande uit tien stukken voor strijkers, koperblazers, harp en gitaar.
Hier maken we een sprong in de tijd. In november 2019 bracht de componist ter ere van zijn 40ste artistieke verjaardag de 4CD Limited Edition Box Inescapable uit. Deze set bevatte 61 composities, waaronder 10 niet eerder uitgebrachte opnames, 10 live versies van hits en 2 nieuwe composities. De Inescapable tournee begon in 2020 en werd voortgezet tot in 2022, met een speciaal concertprogramma dat de periode 1980-2020 bestreek én het ensemble-album The Gaze of the West introduceerde dat in 2020 werd uitgebracht. In maart 2022 kwam het dubbelalbum Heroides uit, met op het eerste deel piano en zang en op het tweede deel een instrumentaal ensemble (violen, cello’s, harp) aangevuld met Mertens op piano. In 2023 volgde Voice of the Living, gemaakt voor de herdenking van de Grote Oorlog (1914 – ’18) in opdracht van de Kanselarij van de Belgische Eerste Minister.
Robuustheid
Nu, weer een jaar later, is er dan Ranges of Robustness, opgenomen met Mertens’ eigen ensemble.
Het begrip ‘robuustheid’ geeft aan in hoeverre een component of systeem correct kan functioneren bij ongeldige invoer of onder belastende omgevingsfactoren.
Ranges of Robustness verkent verschillende aspecten van het begrip ‘robuustheid’ in deze bijzondere tijden. Het album is geen lofzang op de moderne wereld, maar lijkt juist de weerbaarheid van zowel de wereld als zijn bewoners te benadrukken. Dit wordt prachtig geïllustreerd in het hoesontwerp van een fragiel boompje dat standhoudt in een onvruchtbaar landschap.
In slechts 9 composities worden alle (of in ieder geval veel) aspecten gepresenteerd “op de manier waar onze tijd om vraagt”, aldus de maker. Het ensemble van 21 muzikanten gebruikt alle mogelijke muzikale kleuren: houtblazers, saxofoons, koperblazers, strijkers en een ritmesectie met akoestische en elektrische gitaren, meerdere harpen, percussie en de componist zelf aan de piano.
Volgens Mertens is deze uitgebreide, eigentijdse, bijna symfonische benadering noodzakelijk als antwoord op de uitdagingen die we tegenwoordig ervaren. Met Marina’s Music brengt Mertens, die al lang onder de indruk is van haar werk, een eerbetoon aan de Russische dichteres Marina Tsvetaeva (1892-1941).
Marina Tsvetaeva was een Russische dichteres en schrijfster en wordt gezien als een van de grootste Russische dichteressen van de 20e eeuw. Haar werk kenmerkt zich door intense emotionele expressie, complexe thema’s en innovatief taalgebruik. Tsvetaeva schreef poëzie, proza en toneelstukken en wordt nog steeds wereldwijd gelezen en bewonderd.
Marina Tsvetaeva fungeert op Ranges of Robustness als een centraal – en enigszins verloren – personage in de reeksen van robuustheid.
Range of Robustness bevat krachtige repetitieve reeksen, zoals we die kennen van Wim Mertens, die dansen over een fundament van melodieuze onverstoorbaarheid, of zoals de titel van het album suggereert, robuustheid. Een voorbeeld hiervan is de opener Betont. Maar ook de zachte kracht van kwetsbaarheid komt naar voren, in reeksen als Matching Markers en The Tinter. Daarnaast is er de, Wim Mertens kenmerkende, instrumentale jubelzang te horen, eerst ingehouden in Polytics en dan voluit in Earth’s Pores. In Drenched in Zinc speelt de fluit van Sabine Warnier een poëtische hoofdrol, terwijl in Sign of Lines de mijmerende piano in dialoog gaat met saxofonist Hendrik Pellens.
De eerder genoemde hommage aan de Russische dichteres Marina Tsvetaeva, het hoogtepunt van het album, wordt prachtig gedragen door de fluit van Sabine Warnier en de componist zelf op piano. Het is een eiland van rust en innerlijke bespiegeling, waar robuustheid niet langer nodig lijkt en het leven in balans is met de omringende wereld.
Datzelfde gevoel wordt ook overgebracht in de sfeervolle afsluiter Modally Robust, waarin de rijke, warme klank van een hoorn de kleur bepaalt. Het lijkt alsof de componist hier wil benadrukken dat, ondanks de vele tegenstrijdigheden in onze tijd, we het nog steeds kunnen redden; we zijn er (hopelijk) robuust genoeg voor.
Wim Mertens – Ranges of Robustness
Usura | [INTEGRAL] Music
Wim Mertens Live 2024
16/6: Paradiso, Amsterdam
3/12: CC Diest, Diest
6/12: Elisabethzaal, Antwerpen
7/12: Bozar, Brussel
11/12: Vooruit Theaterzaal, Gent
13/12: Het Perron, Ieper